Responsive Ad Slot

Hmar History-ah Thingchom Khuo Chul Ngai Naw Nih !

Friday, March 3, 2017

/ Published by VIRTHLI
~ By Timothy Z. Zote, Editor, Manmasi Year Book & Manmasi Digest
                                

Thingchom ti khaw hming put, Tuithaphai, Churachandpur, Manipur, India Hmar tienga um, Tuithapui vadung (Khuga River) inlar em em siera um Date 12 december,2016 nia Platinum Jubilee ropui taka lawmna hmang hmang khuo hi, mi tam tak ngaiah chien le ngainepum tak angin inlang sien khawm Hmar History ah chul ni a  nei ring a um ta  nawh.

Thingchom khaw sunga cheng hai hi, khaw inthuruol le roinrelnah  fel taka inkeihruoi niin an inlang. A ram thleng hi a tha a, inhmun ding tamtak  a la um a, in zanga khawm inthawl hana um theina ding, hmun le hmang an nei a, ram thing le reserve khawm lien tak an la nei a nih. A boruok khawm a tha a, thlasika ruok chu, a dei hle a, zing nisa a hmu in taka, amiruokchu, tlak deng a ni thung. Zan le zingkar a dei inthieng hle  bawk a nih.

Tuithapui kama um a ni lei hin, thal le furah Tuithapui vadungah hmeruo - nga, chengkawl, ai, kaikuong le chengkeriem an zawngna le manna hmun  a ni hlak  a. Chuleiin, tui inhlieu lem chu an thiem tlangpui.  

Mak takin, Date 08-05-2004 ni khan Nk. Grace Ramngaium d/o Lalhmun, SSB chu a ruol hai leh chengkeriem an zawng lai, a  ruolhai tuitla chu a sansuoknaah a changsuol pal leiin,  a hringna hlutak chu, a ruolhai damna dingin a lo I,nhlan. Hi le inzawm hin thu ka dawng angin a hmun ngeiah ka tlan tlung nghal a. Khawsung thuoitu Val-upa hai le mi pawimawhai chanchin kan dawn hnung chun,  a ruolhai  tuia tla asannaa changsuol leia thi a ni dan  an hril. Chu phing chun,  ka lungril a them ta em em a. Grace Rammngaium hi ruolhai ta dinga hringna inhlan a nina, ngaisangum  a nina hi thang tharhai lai le Hmar History-a  hluolut dinga  phu hliei hliei-in ka hriet a, chuleiin,  chul  lo dinga  sie that ka nuom leiin, Manmasi Year Book, Vol. I, Issue 2005, page 166-naah chun hieng a hnuoi ang hin  thusam ziekin ka la inchuon hiel tah a nih.

Nk. Grace Ramngaium d/o Lalhmun, SSB
(11.04. 1988 – 08-05-2004)
“I tlawmngaina le nun hiel,
I lenruolhai hringna sannaa inhlan hi,
I lenruol Manmasi- Hmar hraichawi lanu haiin,
Thang la thar peihai ta dinga entawntlak le,
Ngaisang hlaw zing i tih.
I taksa buonlei chang sien khawm,
I hringnun inro lova ruolhai sanna leia,
Thlafam  i chang hi,
Manmasi nau  Hmar hraichawi lai hin,
I sakhming hi rieltui ang thamral ngai naw nih.
Pi le pu tlawmngaina chul el ding,
 A tak ngeia hring nun ngei a,
Sukthartu le i sukdikna hi inpak  i um hle.
I sakruong piellei daiah run lo rem ta sien khawm.
 I sakhming chuoi ni um naw nih.
Manmasi Hmar zalenghai lai hin”


A chunga Nk. Grace Ramngaiumin a ruolhai ta dinga hringna an hlan hi hmangaina tawpkhawk, hmangaina rinngum, ruol hmangaina tawk khawk, tlawmngaina tawpkhawk a ni a. Hi a nunna  chan lei hin  mi lungrilah sin a thaw a, a hre phak ta phawt chun an ngaisang a, ngaiven a hlaw a nih. Hieng ang  Nk. Ngaisangum tak a chengna le a khuo Thingchom khuo-in Platinum Jubilee  tlung theia a um hi lawm a um em em le inruol hin Thinghchom khuo hi Manmasi Hmar History-ah  chul ni a nei  ring a um ta nawh. Khaw hming le History-a um le inchik hai hi, thil tam tak lei ni lovin, thil pakhat danglam tak, mak tak le dangdai tak a tlung, um leia History-a hming inlang an ni hlak a nih. Chuong ang chun, Thingchom khuo mi hriet rak lo kha - Nk. Grace Ramngaium , Lal, le khawtlang thuoitu, mipui hai zar le Pathien zara khaw inlar le hriet hlaw niin an lang bawk a nih.

Thingchom khuo sukhming thangtu pakhat nawk chu, date 1 August,1995 ni a, Tirko Thangkhanlam Samte, biel fanga Langza fe dinga Bus-a a chuonglai  Meitei Helpawl, pawl khatin an lo Lambun (Ambush)-a nina kha a ni a.  An tum tak chu Bus driver niin hril a ni a, sien khawm ama kap fuk pal a ni lem hlau a nih. Ama Thangkhanlam hi, Khawvel ngaiah vangduoi anga inlang nisien khawm Pathien mi hai (kristien) hai ta ding chun mi vangnei, mi huoisen, Martyrs le lawmman insang tak la dawng dinga thlang ni ngei a tih. A ruong khawm Thingchom khuoah ropui tak le inpam taka vuoi liem a lo ni ta a. Hieng ang Pathien mi ha’n Martyrs chang hiela an nun an lo inpekna zar pei khawm hi a ni el thei, Thingchom khuo hin malsawmna a dawng pei hi. Chun,  Tuithaphai biela khuo um lai chu an lar pawl tak a ni ta a. Chun, hi ka zieklangsa lo mi bik le chanchin tam tak ziek ding an um a,  a sei inlau a um leiin, ka ziek tawi ta lem  a nih.

“A sakhming Thingchom,
A sungah, rethei, hausa, pasie le neinung
Hlim taka khuoi ang kaina,
Vul pei ding le lawi ang inthang sien,
Ditsakna ziekin  kan hlan mawl mawl a nih” tiin.

( Hi article dangdai tak ziektu Pu Timothy Z. Zote  hi Journalist hming thang le hlawtling tak, Manipura record kai hiel ve ve- Manmasi Year Book le Manmasi Digest, Editor sin thaw lai mek a nih a. Inchukna  tieng chu, MA, Post Graduate Journalism & Mass Communication, (PGJMC), Certificate in Human Right chen lo zo ta a nih a. Social tiengah Manipur state record siem phak hiel khawpa social activist niin convener, le Chairman, Saikot Sub Division Demand Committee  niin  Saikot Sub Division khawm a ma hmalakna zar, mipui le Pathien zar lieu lieua nei thei chau ei nih. Inpak a um takzet, a sin thawna le  mipui ta dinga an pekzona hi mipuiin hre zingin  theinghil ngai nawng ei tiu.  Tuhin, Japan Camp Approach Road, Vengtang, Saikot -795117,  Tuithaphai, Churachandpur, Manipur, India ah a nuhmei Priscilla Vanrammawi, Jt. Editor, Manmasi Digest le an nau hai Miss Manmasi Rebecca Lalramsiem Zote  le Mr. Manmasi Jonathan Zosanglien Zote hai leh  an sungin an khawsa  mek a nih.  – Editor, Thingchom, Platinum Jubilee Souvenir)


Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate