~ L. Ruoivel Pangamte
May 08, 2011 khan, ka’n lawina Kohran, Rengkai EFCI, Local Committee-in, Mothers’ Day-a thuhrilna hun, hlu tak el chang dingin a mi ruot a. Thuvarhai: 31, châng 10-na, ‘Nuhmei ringum chu tuin am hmu thei a t’a? A hlutna chu lung mantamhai nèkin a’n sang lem dai si a’, Châng 29-na, ‘Nuhmei tam tak chun ringum takin an thaw tah a, Nang ruok chun an rêngin i khûm vawng a’ ti le, Châng 30–na, ‘Ngainobeina hi thil hlunlo a nih a, Hmêlthatna khawmin sàwt a dai nawh. Lalpa titû nuhmei ruok chu inpâk tlàk a nih’ tihai hi tiemin, thu ka hril a.
Kum 2005 khan unau EOC Kohranin, ‘Mothers’ Day’ programme-a thuhrilna hun po po an mi’n hlân vawng a. Pathienni Chawhma inkhàwm tinin, sùnah ka ‘Seminar Paper’ ziek chu tiemin kan hril tlàng a. Zànah ‘Mothers’ Day’ le inzawmin Pathien Thucha ka hril zawm nàwk a. ‘Mothers’ Day’ ka hmang po pova chu, ka la hmang butling tak niin ka hriet. Thil thar tam tak ka’n chùk dawk a. Ka hlawkpui hle.
Sâptawnga ‘Mothers’ Day’ ti hi, Hmar tawng chun ‘Nuhai Ni’ ei tih a. Hnam changkànghai chun, ‘Mothers’ Day’ hi, kum 100 liem ta laia an lo hmang tan tah a nih. ‘Nû Pawimawzie’, ‘Nû Hlutzie’, ‘Nû Mawphurna’ le, ‘Nu Thâ’ chu chawimawi tlâk a nizie nasa taka hrilin, nu tam takin insiemthatphana’n an lo hmang tah a. Nû la ni ve lo, nunghak tam tak khawmin, ‘Nu Tha’ ni ve tumin, nasa taka thang lain, thutlûkna ropui tak tak an lo siemphà ta bawk. Chuleichun, hnam changkànghai lai hin, ‘Nu Tha’ tam tak an lo suok ta hrim a nih.
Ei ram le hnam khawmin, chángkângna lampui hung hraw peiin, ‘Mothers’ Day’ dàm ei hung hmang tan ve tah a. Hieng hin hmang zawm pei ei ta; kum tlâwmte sùngin, ei ram le ei hnam sùngah, ‘Nu Tha’ tam tak an la hung suok ve ding a nih. Chu phâ chun, ei insùng, ei kohran le ei khawtlànghai hi, a thatienga nasa taka sukdanglamin la hung um ve ngei a tih. Chu hun chu nghakhlaum ka ti thei èm êm a. Chu ding chun, ‘Mothers’ Day’ hi, uor nâwk zuol le khùn nâwk zuola ei hmang zawm pei ka nuom a nih.
‘Mothers’ Day’ hi, ‘Nûhai Ni’ a ni leiin, ‘Nûhai Chawimawina Ni’-in ei hmang deutak hlak a. A that èm èm lai zingin,” Ieng ang ‘nuhai’ hi’m an nih a, ei chawimawi dinghai chu?” ti hi, ‘Seminar Paper’ hai ziek a, hriltlàng ni hlak sien, ‘Nûhai Ni’ ei hmang hlak hi, ei hlàwkpui zuol ka ring hlak.
Chun, Kohran thenkhatin, an kohran sùnga ‘Nû’ po po kuoma inzana, chawimawina le lawmna ‘thilpêk’ an pèk hlak hi, (an ‘thilpèk’ chu iengpo khawm a lo ni thei), thawchî tak niin ka hriet a. Kum khat sûnga vawikhat bêk, Kohranin, ‘nû po po’ a chawimawi hi, ‘Nûhai’ hin an phu hrim a. Kohran thuoitu ding, ram le hnam siemthatu dinghai chawilientu le buotsaitu an ni hi ei theinghil naw a tha hrim a nih.
‘Nûhai Ni’ hi, hmang dàn dang dang a um a. Thenkhatin an hmang dàn lem hi chu a hleihluok taluo khawm a lo ni el thei. Thenkhatin insukhlimna le nuomchènna nia hmangin, ‘Hotel’ ropui tak takah, ‘Nûhai’ hmingin, fàk le dàwn manto tak tak an ‘order’ a. Thenkhatin, ‘thilpêk’ mantam tak tak inchawin, an nùhai an pêk bawk a. ‘Mothers’ Day’ hmusuoktu, Anna Maria Jarvis-in, ‘Nûhai Nì’ a tandawkna lungril (spirit) kha a thel nasa talaw ta leiin, a hmusuoktu (a tandawktu) meu khawm a, ‘Nûhai Ni’ a lo tan dawk hi, a’n sîr hiel nia hril a nih.
Anna Maria Jarvis hi naupang a ni laiin, a pa’n a thisan a. A nu’n harsa taka a enkawl seilien a nih. Jarvis hi school kai pei lo èm êm el a nih a. A pei naw sâ sa’n a nu’n school a’n kaitir hlak a, a nû hremna khawm a tuor ngun hle ni âwm a nih. A naupang laia a nu’n a lo enkawl dàn chu, Anna Jarvis hin a ngai thei ngai naw èm êm a. A nû chu suol a ti èm êm hlak. Amiruokchu, a hung puitling a, a nu’n a hung thisan hnung chun, a nu hlutzie dàm, a nu’n a enkawl dàn a lo dit ngai naw le tha a lo ti ngai nawhai thatzie le a ta dinga a lo hlutziehai a hung hriet suok thar uor uor a.
A nû khan a nuom ang ang le, inhawi a ti dân dàn khan lo inumtir hlak ni sien chu, Jarvis khan a ngirhmun ang kha a chuongkai phàk ngai naw ding a nih ti a hung hriet thar ta pei a. Khâ hma a, a nû, suol èm êma a lo ngai hlak kha, ama thatna ding vawnga a lo thaw hlak a nih ti a hung hmu suok hnung lem chun, a nû a ngaisangna kha a hung zuol thar pei a. Chuonga nû hlutzie a hung hriet thar pei lei chun, nuhai hlutzie puongsuokna ding ni, ‘Nûhai Ni’, a hranpâ lieuva hmang a ni theina dingin hmâ a hung làk tan tah a nih. Chu chu khawvêlin tha a ti èm leiin, rambung dang dangah hmang a hung ni ve tah a. Hieng anga ei ram kohran haiin thil tha tienga kal ei hung pèn ve hi, làwm a um takzet a nih.
Kei khawmin, Anna Maria Jarvis thil tuok ang hi ka lo tuok ve a. Ka naupang lai chun, ka nû hi, ‘suol’ ka ti ve thei èm êm hlak. Ka nuom nuoma ka um ding kha a phal ngai nawh a, ka fe nuomna naa ka fe ding kha a phal ngai bawk nawh. Ka ruolhai an nuom ang anga an um thei bìk dàm kha ka’n hnarin, ‘nû’ an nei tha bìk èm êmin ka hriet hlak.
Amiruokchu, vawisûn hin ka ngaituokìr a. Ka nuom ang anga ka um ding kha, ka nu’n mi lo phalpèk ve hlak ni sien chu, vawisûna ka ngirhmun hi ka chuongkai phàk ka ring nawh. Ka sietpui ding ka thawchànga a mi hei hremna hai dàm chu, hril ngam ding khawm a ni nawh… Na tak a ni hlak. A mi lo hmangai èm lei khan, a mi hremna khawm kha a lo na el hlak a lo nih.
Anna Maria Jarvis-in a nu a ngaisàng nasan kha, ieng dang an nawh; a nau thatna ding a, ieng ang hremna khawm, a hmang ngam vawng kha a nih. Chuong ang hmangaina chu, vawisûna nûhai hin nei ve hai sien ti hi, Jarvis hin a puong lang nuom tak chu a nih. Thuvarhai bung 31, châng 10-na a, ‘Nuhmei tam tak chun ringum takin an thaw ta a, Nang ruok chun an rêngin i khûm vawng a’ ti ang a, ‘nu tha’ tam tak an um ta a; chuonghai po po khùm tuma vawisûna nuhaiin thang an hung lâk seng hi, ‘Mothers’ Day’ tandawktu dit dàn chu a nih.
Ei ram, ei hnam, ei kohran le ei khawtlàngin a thawhla èm êm, inkhatnu’n ‘in’ a suoksan ràwn ta èm êm el hi, ‘Mothers’ Day’ ei hmang hin, mi’n ngaituosuoktir sien nuomum ka va ti deh... Ziektu pakhatin, “Nau tha dit lei a, theitâwpa rawngbawlnaa inhmang nêkin, Lalpa ta dinga theitâwpa naupang enkawl hin, nau tha a’n nei thei lem” a ti hi ngaituo tham a tlingin ei hriet ve am?
Rev. Vanlalzuata lekhabu ziek, “I Inah Hawng Rawh” ti dâm, P. Lianngengi lekhabu ziek, “Lalpa Hmangaih Kristian Chhungkua” tihai dàm hi, tiem tam inla chu, ‘Chawimawitlâk Nu Tha’ tam tak ei suok ve ka ring.
D.L.Moody nu Betsey Holton Moody le, John Wesley nu Susanah Wesley hai dàm hin, kohran le khawtlâng hrilsietna meipui nêr thlengin, an nauhai an lo sukpuitling a. “Kut pahni ka nei sùng chu, ka nauhai hi tû kuta khawm inkawltir naw ning” titu Betsey Moody hin thuhriltu ropui D.L.Moody a lo ser suok a. “Vana Pathienin tawngtaina a dawn sùng le, ka kut pahnia sin ka thaw thei sùng chu, ka nauhai hi tû kawl ding khawm ka phal nawh. Pathienin, ka nauhai enkawl nêka pawimaw lem sin ieng dang khawm a mi pèk nawh” titu Susanah Wesley hin, Pastor 2, a lo ser suok ve a nih
Anna Maria Jarvis nu hai, Susanah Wesley nu hai le D.L.Moody nu hai hi, ‘Nutling’ el ni lovin, ‘Nû Tling’ an ni a. Tu kuma ‘Mothers’ Day’ hmangtuhai po po le, hi ‘Article’ tiemtuhai po po hi, ‘nutling’ el ni lova, ‘Nû’ khawm tling zo sâ seng dingin, ka ditsakna vawptàwp ka’n hlan.
Chun, a ruolpa tlâktlailo takin inthlahrung dawr dawra a ngenna sukpuitlingpèk a, a kâwng na sâ sa a, mi vawtap thei Article hung thursuokpèktu, ka làwm talaw châng a, ‘Pute’ ka ti hlak, ‘Lalremkim Pu’ le ‘Buongi Pa’ ni kawp, Pu H.Zaneisang chunga hin ka làwm takzet a. A chunga lawmthu zuk hril êm chu, ngaipawimaw lovin, ngaimaw’ng a tih ti ka’n lau si leiin, a chungah lawmthu hril lovin, a kuomah lawmthu ka hril lem a. Pu H.Zaneisang-a mi pathumhai chu, Pu H.Zaneisang, Buongi Pa le Lalremkim Pu hai an nih. Amaa mi pathumhai chunga ka lawmthu khawm ka puong bawk.
Ka nu hming lama Hmasawnna Thar Special Issue a hung suok hi, mimal insuklar tumna a ni nawh a. Hmasawnna Thar tiemtuha’n, ei nuhai seng ei hmangai a, sungkuo inhawi, kohran inhawi le khawtlang inhawi ei indin thei beiseina leia buotsai a ni lem. Tiemtu po po, iemani kawngzâwng bèka a tàwk danglam ngei ka beisei a. Pakhat chauvin a lo inngaituotharpha a, nun thar lampui a lo suot tharpha a ni khawmin, ka sèng thlàwn nawah ngai ka tih.
(Ziektu hi Rengkai khuoa chêng a nih a. Mobilephone No. 9862402286 le lalruoivelpangamte @ gmail.com fe thlenga ‘contact’ thei a nih.)
May 08, 2011 khan, ka’n lawina Kohran, Rengkai EFCI, Local Committee-in, Mothers’ Day-a thuhrilna hun, hlu tak el chang dingin a mi ruot a. Thuvarhai: 31, châng 10-na, ‘Nuhmei ringum chu tuin am hmu thei a t’a? A hlutna chu lung mantamhai nèkin a’n sang lem dai si a’, Châng 29-na, ‘Nuhmei tam tak chun ringum takin an thaw tah a, Nang ruok chun an rêngin i khûm vawng a’ ti le, Châng 30–na, ‘Ngainobeina hi thil hlunlo a nih a, Hmêlthatna khawmin sàwt a dai nawh. Lalpa titû nuhmei ruok chu inpâk tlàk a nih’ tihai hi tiemin, thu ka hril a.
Kum 2005 khan unau EOC Kohranin, ‘Mothers’ Day’ programme-a thuhrilna hun po po an mi’n hlân vawng a. Pathienni Chawhma inkhàwm tinin, sùnah ka ‘Seminar Paper’ ziek chu tiemin kan hril tlàng a. Zànah ‘Mothers’ Day’ le inzawmin Pathien Thucha ka hril zawm nàwk a. ‘Mothers’ Day’ ka hmang po pova chu, ka la hmang butling tak niin ka hriet. Thil thar tam tak ka’n chùk dawk a. Ka hlawkpui hle.
Sâptawnga ‘Mothers’ Day’ ti hi, Hmar tawng chun ‘Nuhai Ni’ ei tih a. Hnam changkànghai chun, ‘Mothers’ Day’ hi, kum 100 liem ta laia an lo hmang tan tah a nih. ‘Nû Pawimawzie’, ‘Nû Hlutzie’, ‘Nû Mawphurna’ le, ‘Nu Thâ’ chu chawimawi tlâk a nizie nasa taka hrilin, nu tam takin insiemthatphana’n an lo hmang tah a. Nû la ni ve lo, nunghak tam tak khawmin, ‘Nu Tha’ ni ve tumin, nasa taka thang lain, thutlûkna ropui tak tak an lo siemphà ta bawk. Chuleichun, hnam changkànghai lai hin, ‘Nu Tha’ tam tak an lo suok ta hrim a nih.
Ei ram le hnam khawmin, chángkângna lampui hung hraw peiin, ‘Mothers’ Day’ dàm ei hung hmang tan ve tah a. Hieng hin hmang zawm pei ei ta; kum tlâwmte sùngin, ei ram le ei hnam sùngah, ‘Nu Tha’ tam tak an la hung suok ve ding a nih. Chu phâ chun, ei insùng, ei kohran le ei khawtlànghai hi, a thatienga nasa taka sukdanglamin la hung um ve ngei a tih. Chu hun chu nghakhlaum ka ti thei èm êm a. Chu ding chun, ‘Mothers’ Day’ hi, uor nâwk zuol le khùn nâwk zuola ei hmang zawm pei ka nuom a nih.
‘Mothers’ Day’ hi, ‘Nûhai Ni’ a ni leiin, ‘Nûhai Chawimawina Ni’-in ei hmang deutak hlak a. A that èm èm lai zingin,” Ieng ang ‘nuhai’ hi’m an nih a, ei chawimawi dinghai chu?” ti hi, ‘Seminar Paper’ hai ziek a, hriltlàng ni hlak sien, ‘Nûhai Ni’ ei hmang hlak hi, ei hlàwkpui zuol ka ring hlak.
Chun, Kohran thenkhatin, an kohran sùnga ‘Nû’ po po kuoma inzana, chawimawina le lawmna ‘thilpêk’ an pèk hlak hi, (an ‘thilpèk’ chu iengpo khawm a lo ni thei), thawchî tak niin ka hriet a. Kum khat sûnga vawikhat bêk, Kohranin, ‘nû po po’ a chawimawi hi, ‘Nûhai’ hin an phu hrim a. Kohran thuoitu ding, ram le hnam siemthatu dinghai chawilientu le buotsaitu an ni hi ei theinghil naw a tha hrim a nih.
‘Nûhai Ni’ hi, hmang dàn dang dang a um a. Thenkhatin an hmang dàn lem hi chu a hleihluok taluo khawm a lo ni el thei. Thenkhatin insukhlimna le nuomchènna nia hmangin, ‘Hotel’ ropui tak takah, ‘Nûhai’ hmingin, fàk le dàwn manto tak tak an ‘order’ a. Thenkhatin, ‘thilpêk’ mantam tak tak inchawin, an nùhai an pêk bawk a. ‘Mothers’ Day’ hmusuoktu, Anna Maria Jarvis-in, ‘Nûhai Nì’ a tandawkna lungril (spirit) kha a thel nasa talaw ta leiin, a hmusuoktu (a tandawktu) meu khawm a, ‘Nûhai Ni’ a lo tan dawk hi, a’n sîr hiel nia hril a nih.
Anna Maria Jarvis hi naupang a ni laiin, a pa’n a thisan a. A nu’n harsa taka a enkawl seilien a nih. Jarvis hi school kai pei lo èm êm el a nih a. A pei naw sâ sa’n a nu’n school a’n kaitir hlak a, a nû hremna khawm a tuor ngun hle ni âwm a nih. A naupang laia a nu’n a lo enkawl dàn chu, Anna Jarvis hin a ngai thei ngai naw èm êm a. A nû chu suol a ti èm êm hlak. Amiruokchu, a hung puitling a, a nu’n a hung thisan hnung chun, a nu hlutzie dàm, a nu’n a enkawl dàn a lo dit ngai naw le tha a lo ti ngai nawhai thatzie le a ta dinga a lo hlutziehai a hung hriet suok thar uor uor a.
A nû khan a nuom ang ang le, inhawi a ti dân dàn khan lo inumtir hlak ni sien chu, Jarvis khan a ngirhmun ang kha a chuongkai phàk ngai naw ding a nih ti a hung hriet thar ta pei a. Khâ hma a, a nû, suol èm êma a lo ngai hlak kha, ama thatna ding vawnga a lo thaw hlak a nih ti a hung hmu suok hnung lem chun, a nû a ngaisangna kha a hung zuol thar pei a. Chuonga nû hlutzie a hung hriet thar pei lei chun, nuhai hlutzie puongsuokna ding ni, ‘Nûhai Ni’, a hranpâ lieuva hmang a ni theina dingin hmâ a hung làk tan tah a nih. Chu chu khawvêlin tha a ti èm leiin, rambung dang dangah hmang a hung ni ve tah a. Hieng anga ei ram kohran haiin thil tha tienga kal ei hung pèn ve hi, làwm a um takzet a nih.
Kei khawmin, Anna Maria Jarvis thil tuok ang hi ka lo tuok ve a. Ka naupang lai chun, ka nû hi, ‘suol’ ka ti ve thei èm êm hlak. Ka nuom nuoma ka um ding kha a phal ngai nawh a, ka fe nuomna naa ka fe ding kha a phal ngai bawk nawh. Ka ruolhai an nuom ang anga an um thei bìk dàm kha ka’n hnarin, ‘nû’ an nei tha bìk èm êmin ka hriet hlak.
Amiruokchu, vawisûn hin ka ngaituokìr a. Ka nuom ang anga ka um ding kha, ka nu’n mi lo phalpèk ve hlak ni sien chu, vawisûna ka ngirhmun hi ka chuongkai phàk ka ring nawh. Ka sietpui ding ka thawchànga a mi hei hremna hai dàm chu, hril ngam ding khawm a ni nawh… Na tak a ni hlak. A mi lo hmangai èm lei khan, a mi hremna khawm kha a lo na el hlak a lo nih.
Anna Maria Jarvis-in a nu a ngaisàng nasan kha, ieng dang an nawh; a nau thatna ding a, ieng ang hremna khawm, a hmang ngam vawng kha a nih. Chuong ang hmangaina chu, vawisûna nûhai hin nei ve hai sien ti hi, Jarvis hin a puong lang nuom tak chu a nih. Thuvarhai bung 31, châng 10-na a, ‘Nuhmei tam tak chun ringum takin an thaw ta a, Nang ruok chun an rêngin i khûm vawng a’ ti ang a, ‘nu tha’ tam tak an um ta a; chuonghai po po khùm tuma vawisûna nuhaiin thang an hung lâk seng hi, ‘Mothers’ Day’ tandawktu dit dàn chu a nih.
Ei ram, ei hnam, ei kohran le ei khawtlàngin a thawhla èm êm, inkhatnu’n ‘in’ a suoksan ràwn ta èm êm el hi, ‘Mothers’ Day’ ei hmang hin, mi’n ngaituosuoktir sien nuomum ka va ti deh... Ziektu pakhatin, “Nau tha dit lei a, theitâwpa rawngbawlnaa inhmang nêkin, Lalpa ta dinga theitâwpa naupang enkawl hin, nau tha a’n nei thei lem” a ti hi ngaituo tham a tlingin ei hriet ve am?
Rev. Vanlalzuata lekhabu ziek, “I Inah Hawng Rawh” ti dâm, P. Lianngengi lekhabu ziek, “Lalpa Hmangaih Kristian Chhungkua” tihai dàm hi, tiem tam inla chu, ‘Chawimawitlâk Nu Tha’ tam tak ei suok ve ka ring.
D.L.Moody nu Betsey Holton Moody le, John Wesley nu Susanah Wesley hai dàm hin, kohran le khawtlâng hrilsietna meipui nêr thlengin, an nauhai an lo sukpuitling a. “Kut pahni ka nei sùng chu, ka nauhai hi tû kuta khawm inkawltir naw ning” titu Betsey Moody hin thuhriltu ropui D.L.Moody a lo ser suok a. “Vana Pathienin tawngtaina a dawn sùng le, ka kut pahnia sin ka thaw thei sùng chu, ka nauhai hi tû kawl ding khawm ka phal nawh. Pathienin, ka nauhai enkawl nêka pawimaw lem sin ieng dang khawm a mi pèk nawh” titu Susanah Wesley hin, Pastor 2, a lo ser suok ve a nih
Anna Maria Jarvis nu hai, Susanah Wesley nu hai le D.L.Moody nu hai hi, ‘Nutling’ el ni lovin, ‘Nû Tling’ an ni a. Tu kuma ‘Mothers’ Day’ hmangtuhai po po le, hi ‘Article’ tiemtuhai po po hi, ‘nutling’ el ni lova, ‘Nû’ khawm tling zo sâ seng dingin, ka ditsakna vawptàwp ka’n hlan.
Làwmthu : Làwmthu :Làwmthu
Tukum 2015 hi, ka nu Hrangthankim (Neingaite) Pangamte-in kum 90 a tling kum a nih a. Pathien kuoma lawmthu ka hrilna ding le ka nû hminga Nû po po chibai ka bùkna dingin, ei Hmasawnna Thar hi, Special Issue mi buotsaipèk dingin, ei Editor ditum tak, ka tupa ni bawk Lalmalsawm Sellate kuomah ngenna ka siem a. Ka ngenna a mi pawmpèk a, Hmasawnna Thar Special Issue a mi buotsaipèk leiin, ei Editor le Staff-hai chunga ka làwm a. An renga chunga ka lawmna, an hmabulah tlàmpuiin sip ka’n tung a nih.Chun, a ruolpa tlâktlailo takin inthlahrung dawr dawra a ngenna sukpuitlingpèk a, a kâwng na sâ sa a, mi vawtap thei Article hung thursuokpèktu, ka làwm talaw châng a, ‘Pute’ ka ti hlak, ‘Lalremkim Pu’ le ‘Buongi Pa’ ni kawp, Pu H.Zaneisang chunga hin ka làwm takzet a. A chunga lawmthu zuk hril êm chu, ngaipawimaw lovin, ngaimaw’ng a tih ti ka’n lau si leiin, a chungah lawmthu hril lovin, a kuomah lawmthu ka hril lem a. Pu H.Zaneisang-a mi pathumhai chu, Pu H.Zaneisang, Buongi Pa le Lalremkim Pu hai an nih. Amaa mi pathumhai chunga ka lawmthu khawm ka puong bawk.
Ka nu hming lama Hmasawnna Thar Special Issue a hung suok hi, mimal insuklar tumna a ni nawh a. Hmasawnna Thar tiemtuha’n, ei nuhai seng ei hmangai a, sungkuo inhawi, kohran inhawi le khawtlang inhawi ei indin thei beiseina leia buotsai a ni lem. Tiemtu po po, iemani kawngzâwng bèka a tàwk danglam ngei ka beisei a. Pakhat chauvin a lo inngaituotharpha a, nun thar lampui a lo suot tharpha a ni khawmin, ka sèng thlàwn nawah ngai ka tih.
(Ziektu hi Rengkai khuoa chêng a nih a. Mobilephone No. 9862402286 le lalruoivelpangamte @ gmail.com fe thlenga ‘contact’ thei a nih.)