YLS-AH HMAR MIL ORIENTATION COURSE 28-03-2015 KHIN HUOIHAWT NI’NG A TIH. (HMAR MIL SUBJECT-HAI HI INCHĆK TLĆK AN NI AM?)
~ L. Ruoivel Pangamte
Hmar inchûklaihaiin, Pâwl 9 le Pâwl
10-a, Hmar MIL, Half Paper-a inchùk thei dinga Manipur Sawrkarin phalna a mi pèk bawzuiin, Hmar Literature
Society chun Hmar MIL Text-book dingin NUNROBU 10 a sut a. Chu chu, Board of
Secondary Education, Manipur-in, Pawl 9 le Pawl 10-a Hmar MIL Text-book dingin,
Order No. A/TD/4/89 hmangin, August 16, 1989 khan a mi pawmpĆØk a. NUNROBU 10
kha, hmawsarum le inhmawtaka sut a ni ka ring. Sawisel nuomtu ta ding chun,
sawisel ding tamtak a um. Amiruokchu, “A tha ĆØm a, Hmar tawng hmang Pawl 9 le
Pawl 10 inchùk haiin Half Paper-a an inchùk dingin phalpĆŖk ei tih” ti lei a,
Manipur Sawrkarin NUNROBU 10 kha, Text-book dinga a mi pawmpek a ni nawh, Mi
pângngâi pangngà i chun chû ngaidan chu an nei seng ka ring.
1996-a
inthawka Pawl 9 le Pawl 10 inchƻklaihaiin, Full Paper-a Hmar MIL ei nei theina
ding, Manipur Sawrkarin Order a’n suo chu bawzuiin, HLS-in Hmar MIL Text-books
ding a, NUNROBU 9, NUNROBU 10, SINLUNG READER 9 & 10 le, HMAR GRAMMAR a
buotsai chu, Board of Secondary Education, Manipur chun, Letter No. A/TD/4/89
hmangin, August 21, 1996 khan, a mi hung pawmpèk nà wk a. Kum za tamtak sùnga
lekhaziek tha thahai lĆ kkhĆ wm, English Literature tiemtuhai chun, 1910 kuma
ziek le tiem hre tan vĆŖ chauhai lekhaziek chu, nĆŖp ti ngei an tih. A ropui a that
leia Hmar MIL ei inchùk, Manipur Sawrkarin a mi phalpèk ni lovin, ei tawng mi
sukhmasâwnpèk a nuom lei a nih ti hi, mi tin hin hre thar seng ei tiu.
Kei
khawm, a hminga MA English lo inchùk sil vê nang ka ni leiin, Pâwl 9 le Pâwl 10
Hmar MIL Subject le PĆ¢wl 11 le PĆ¢wl 12 Hmar MIL Subject-hai kha, insitum ka lo
ti vê hle hlak. Pu L.Keivom-in a thiemna le a hrietna inthûk tak hmanga a mi
hei chingletpĆØk thu ka ruoltha pakhatin a mi hei hril lem kha chu, Ć wm ka ti
taluo a, zaah zain ka ‘support’ a nih.
Amiruokchu,
ka ti ta angin, ei Hmar MIL Subject hi a that ĆØm leia Sawrkarin Degree Level
chena inchûk thei dinga a mi pawmpèk a ni nawh a. Sawrkarin Tribal-hai tawng mi
sukchangkângpèk a tum lei a, ei phak
tâwk tà wka ei buotsaihai chu a mi pawmpêk hlak a nih ti hi, ei hriet a tha.
Entirna
dingin, HLS-in Hmar MIL Text-book ding an hei buotsai ding khan, nuompâwnga
tienami ngainuomum ringawt kha, inchuon el thei a lo ni nawh ti an hriet a.
Board-in Syllabus Frame-work a lo nei kha zui a tƻl leiin, ziek theitu ding
Ć wma ring le beisei hai kuomah hnina le ngĆØnna an siem a. Chuonghai laia zaa
sawmnga (50%) khawmin, an sukpuitlingpĆØk thei ngai naw leiin, a then lem chu
ziekpĆØk hiel an nih. ‘ZiekpĆØk’ ti lĆŖmah, an hrietpui le an phalnaa ‘ziek’ lem
chu a ni hlak tho. ThawdĆ n ding um nghallo chu, a ziekthei deuhai ziek, pahni
pathum lotheilova inchuon dâm a tûl hlak a. Thenkhatin, a bul-le-bà l iengkhawm
hre lo va, insuklĆ r tum leia anni thil ziek ngawt inchuon ang dĆ min an hril
hlak.
Chuong
lai huna chun kei chu HLS-ah nina iengkhawm ka la nei ve nawh a. Hmar tawng le
Hmar hnam ka hmangaina lei chauvin, HLS |huoituhai kuomah thil umdĆ n ka’n dawn
ta chawt a. HLS Thuoitu pakhat chun, “A ni ngei. Hienga hriltu hi an um ti kan
hriet leiin, Text-book thar siem a hung tùl
nĆ wk khan, pakhat pahni bĆŖk hung ziek ve dingin sawisĆØltuhai chu kan ngĆØn tĆ wl
a. Thla ruk nêka tam hiel kan nghà k hnung khawmin, iengkhawm an la hung pèklùt
thei nĆ¢w zing a. A tĆ¢wp a tĆ¢wpah, ‘Mi lo hrethiem el ro. Ka sukpuitling zo
hlawl naw a nih. Ka hei tum ngiel khawmin, pâwngapuia Text-book-a inchuon tlâk
ding zuk ziek chu, thil awlsam a lo ni dĆØr nawh. Ka tlĆ¢wm dĆŖr a nih’ titu hi an
kat nawk a nih. Chuleichun, Text-book-a ei inchuonhai hi, ‘inchuon tlĆ¢k an nih’
ei ti leia ei inchuon ni lovin, a umsun sun le ei hmu ang ang ei inchuon hlak a
ni lem” tiin a mi hril a. “Field puoa Football pĆØt thiem hai hi, ei hei
inpĆØttir a. A vĆŖl nĆ¢wk chu, an to tawk tawk ta hlak” an ti hlak hi a mi’n
ngaituosuoktir rum rum el!
Kei
khawm hi, Pawl 9-a inchûk ding pakhat, Pawl 10-a inchûk ding pahni le Pâwl 11-a
inchûk ding pakhat ziek ve dinga mawphurna pèk ka nih a. Hming inlà rna hnawt
leia ziek ding ni sien chu, ka ziek pei ka ring nawh. Ka hei buoipui tak tak
lai chu, ka thlan a phul zâk el hlak a nih. Uongthu chang naw sien, kei hman,
MA chena Literature inchƻk ka nih a. Literature umzie a mik a mak hre nawtu ta
ding lem chun, Lesson pakhat hei suktuo el khawm chu, thil namĆŖn ni naw nih.
Chuong ang boruok hnuoia Hmar MIL, Degree Level chena inchƻk ding mi lo
induongpĆØktu, ei hei deusaw ngam el hlak hi chu….kei chu a ngaina ka hriet dĆØr
nawh…!
Awleh,
HMAR MIL SUBJECT-HAI HI INCHĆK TLĆK AN NIH AM? ti hi, thenkhatin Hmar MIL
Subject an deusawna ni lovin, HLS hnarkeituhai an deusawna a ni lem hlak a.
Board of Secondary Education, Manipur, Council of Hr. Sec. Education, Manipur
le, Manipur University-a Board of Studies haiin, inchûk tlà ka an hriet a, an
‘approved’ ei Hmar MIL Subject-hai po po hi, kei chun, ‘InchĆ»k tlĆ¢k vawng an
nih’ ka ti a nih.
“Ei
MIL Subject-hai hi an tha famkim am?” ti ni sien chu, ‘An tha famkim nawh’ tiin
dawn ka tih. Famkimlona khawvela hin tƻkhawm hi a famkim ei um nawh a, ieng
thil khawm hi a tha famkim a um bawk nawh. Kum 24 liem tah, 1989-a PĆ¢wl 9 le
Pâwl 10-a inchûk ding, HLS thuoituhaiin NUNROBU 10 an buotsai kha inchûktlà k a
nih a. Chun, Full Paper ding a, 1996-a MIL Text-books dinga HLS-in a buotsaihai
khawm kha, inchûk tlâk vawng an nih. Amiruokchu, NCF-2005 ((National Curriculum
Frame-work-2005) dungzuia Text-book induongthat a tùl leiin, October 2013 khan
Text-book thar dinga ei induonghai chu Approval dinga submit a nih a. Board of
Secondary Education, Manipur-in Approval
a mi hung thawpĆŖk el naw bĆ kah, sum le pai indainaw leiin sut el thei
lovin ei um a. Tribal Research Institute, Government of Manipur-in Rs.
1.19,000/- (Chêng Nuoi Khat Sîng Khat Le Sâng Kuo) chie a mi pèk le HLS-in a
tlâwm a zà wng a lo nei chu hmangin, Text-book 5 (panga) chu Rs.
1,94,000/-(Chêng Nuoi Khat Sîng Kuo Le Sâng Li) chie sêngin February 2015 khan
sut zo a nih.
Tƻta
ei sut thar IX & X Hmar MIL Text-book tharhai khawm hi, duthusĆ ma tha an la
ni nawh ti hrechiengtu ka nih a. Duthû la sâm tà wk naw sien khawm, inchûk tlâk
ruok chu an nih.
NCF-2005
dungzuia induong a ni leiin, Orientation Course
nei a tûl a. Chu le inzawm chun, March 28, 2015 (Inrinni) zing dâr 10
chie khin, Young Learners’ School, Zenhang Lamka-ah ONE-DAY ORIENTATION COURSE
ON HMAR MIL TEXT-BOOKS FOR CLASSES IX & X hi, huoihawt a ni ding a nih.
Manipur Sawrkar hnuoi a, High School-a Hmar MIL inchƻktirtuhai po po, chu huna thang
ngei dinga inhriettir le fiel an nih.
~ Hmasawnna Thar | 26 March, 2015