Hmar MIL Subject -hai hi inchuk tlak an ni am?

VIRTHLI

YLS-AH HMAR MIL ORIENTATION COURSE 28-03-2015 KHIN HUOIHAWT NI’NG A TIH. (HMAR MIL SUBJECT-HAI HI INCHƛK TLƀK AN NI AM?)


~ L. Ruoivel Pangamte

Hmar inchĆ»klaihaiin, PĆ¢wl 9 le PĆ¢wl 10-a, Hmar MIL, Half Paper-a inchùk thei dinga Manipur Sawrkarin  phalna a mi pĆØk bawzuiin, Hmar Literature Society chun Hmar MIL Text-book dingin NUNROBU 10 a sut a. Chu chu, Board of Secondary Education, Manipur-in, Pawl 9 le Pawl 10-a Hmar MIL Text-book dingin, Order No. A/TD/4/89 hmangin, August 16, 1989 khan a mi pawmpĆØk a. NUNROBU 10 kha, hmawsarum le inhmawtaka sut a ni ka ring. Sawisel nuomtu ta ding chun, sawisel ding tamtak a um. Amiruokchu, “A tha ĆØm a, Hmar tawng hmang Pawl 9 le Pawl 10 inchùk haiin Half Paper-a an inchùk dingin phalpĆŖk ei tih” ti lei a, Manipur Sawrkarin NUNROBU 10 kha, Text-book dinga a mi pawmpek a ni nawh, Mi pĆ¢ngngĆ¢i pangngĆ i chun chĆ» ngaidan chu an nei seng ka ring.

1996-a inthawka Pawl 9 le Pawl 10 inchĆ»klaihaiin, Full Paper-a Hmar MIL ei nei theina ding, Manipur Sawrkarin Order a’n suo chu bawzuiin, HLS-in Hmar MIL Text-books ding a, NUNROBU 9, NUNROBU 10, SINLUNG READER 9 & 10 le, HMAR GRAMMAR a buotsai chu, Board of Secondary Education, Manipur chun, Letter No. A/TD/4/89 hmangin, August 21, 1996 khan, a mi hung pawmpĆØk nĆ wk a. Kum za tamtak sùnga lekhaziek tha thahai lĆ kkhĆ wm, English Literature tiemtuhai chun, 1910 kuma ziek le tiem hre tan vĆŖ chauhai lekhaziek chu, nĆŖp ti ngei an tih. A ropui a that leia Hmar MIL ei inchùk, Manipur Sawrkarin a mi phalpĆØk ni lovin, ei tawng mi sukhmasĆ¢wnpĆØk a nuom lei a nih ti hi, mi tin hin hre thar seng ei tiu.

Kei khawm, a hminga MA English lo inchùk sil vĆŖ nang ka ni leiin, PĆ¢wl 9 le PĆ¢wl 10 Hmar MIL Subject le PĆ¢wl 11 le PĆ¢wl 12 Hmar MIL Subject-hai kha, insitum ka lo ti vĆŖ hle hlak. Pu L.Keivom-in a thiemna le a hrietna inthĆ»k tak hmanga a mi hei chingletpĆØk thu ka ruoltha pakhatin a mi hei hril lem kha chu, Ć wm ka ti taluo a, zaah zain ka ‘support’ a nih.

Amiruokchu, ka ti ta angin, ei Hmar MIL Subject hi a that ĆØm leia Sawrkarin Degree Level chena inchĆ»k thei dinga a mi pawmpĆØk a ni nawh a. Sawrkarin Tribal-hai tawng mi sukchangkĆ¢ngpĆØk a tum lei a, ei phak  tĆ¢wk tĆ wka ei buotsaihai chu a mi pawmpĆŖk hlak a nih ti hi, ei hriet a tha.

Entirna dingin, HLS-in Hmar MIL Text-book ding an hei buotsai ding khan, nuompĆ¢wnga tienami ngainuomum ringawt kha, inchuon el thei a lo ni nawh ti an hriet a. Board-in Syllabus Frame-work a lo nei kha zui a tĆ»l leiin, ziek theitu ding Ć wma ring le beisei hai kuomah hnina le ngĆØnna an siem a. Chuonghai laia zaa sawmnga (50%) khawmin, an sukpuitlingpĆØk thei ngai naw leiin, a then lem chu ziekpĆØk hiel an nih. ‘ZiekpĆØk’ ti lĆŖmah, an hrietpui le an phalnaa ‘ziek’ lem chu a ni hlak tho. ThawdĆ n ding um nghallo chu, a ziekthei deuhai ziek, pahni pathum lotheilova inchuon dĆ¢m a tĆ»l hlak a. Thenkhatin, a bul-le-bĆ l iengkhawm hre lo va, insuklĆ r tum leia anni thil ziek ngawt inchuon ang dĆ min an hril hlak.

Chuong lai huna chun kei chu HLS-ah nina iengkhawm ka la nei ve nawh a. Hmar tawng le Hmar hnam ka hmangaina lei chauvin, HLS |huoituhai kuomah thil umdĆ n ka’n dawn ta chawt a. HLS Thuoitu pakhat chun, “A ni ngei. Hienga hriltu hi an um ti kan hriet leiin, Text-book thar siem a  hung tùl nĆ wk khan, pakhat pahni bĆŖk hung ziek ve dingin sawisĆØltuhai chu kan ngĆØn tĆ wl a. Thla ruk nĆŖka tam hiel kan nghĆ k hnung khawmin, iengkhawm an la hung pĆØklùt thei nĆ¢w zing a. A tĆ¢wp a tĆ¢wpah, ‘Mi lo hrethiem el ro. Ka sukpuitling zo hlawl naw a nih. Ka hei tum ngiel khawmin, pĆ¢wngapuia Text-book-a inchuon tlĆ¢k ding zuk ziek chu, thil awlsam a lo ni dĆØr nawh. Ka tlĆ¢wm dĆŖr a nih’ titu hi an kat nawk a nih. Chuleichun, Text-book-a ei inchuonhai hi, ‘inchuon tlĆ¢k an nih’ ei ti leia ei inchuon ni lovin, a umsun sun le ei hmu ang ang ei inchuon hlak a ni lem” tiin a mi hril a. “Field puoa Football pĆØt thiem hai hi, ei hei inpĆØttir a. A vĆŖl nĆ¢wk chu, an to tawk tawk ta hlak” an ti hlak hi a mi’n ngaituosuoktir rum rum el!

Kei khawm hi, Pawl 9-a inchĆ»k ding pakhat, Pawl 10-a inchĆ»k ding pahni le PĆ¢wl 11-a inchĆ»k ding pakhat ziek ve dinga mawphurna pĆØk ka nih a. Hming inlĆ rna hnawt leia ziek ding ni sien chu, ka ziek pei ka ring nawh. Ka hei buoipui tak tak lai chu, ka thlan a phul zĆ¢k el hlak a nih. Uongthu chang naw sien, kei hman, MA chena Literature inchĆ»k ka nih a. Literature umzie a mik a mak hre nawtu ta ding lem chun, Lesson pakhat hei suktuo el khawm chu, thil namĆŖn ni naw nih. Chuong ang boruok hnuoia Hmar MIL, Degree Level chena inchĆ»k ding mi lo induongpĆØktu, ei hei deusaw ngam el hlak hi chu….kei chu a ngaina ka hriet dĆØr nawh…!

Awleh, HMAR MIL SUBJECT-HAI HI INCHƛK TLƀK AN NIH AM? ti hi, thenkhatin Hmar MIL Subject an deusawna ni lovin, HLS hnarkeituhai an deusawna a ni lem hlak a. Board of Secondary Education, Manipur, Council of Hr. Sec. Education, Manipur le, Manipur University-a Board of Studies haiin, inchĆ»k tlĆ ka an hriet a, an ‘approved’ ei Hmar MIL Subject-hai po po hi, kei chun, ‘InchĆ»k tlĆ¢k vawng an nih’ ka ti a nih.

“Ei MIL Subject-hai hi an tha famkim am?” ti ni sien chu, ‘An tha famkim nawh’ tiin dawn ka tih. Famkimlona khawvela hin tĆ»khawm hi a famkim ei um nawh a, ieng thil khawm hi a tha famkim a um bawk nawh. Kum 24 liem tah, 1989-a PĆ¢wl 9 le PĆ¢wl 10-a inchĆ»k ding, HLS thuoituhaiin NUNROBU 10 an buotsai kha inchĆ»ktlĆ k a nih a. Chun, Full Paper ding a, 1996-a MIL Text-books dinga HLS-in a buotsaihai khawm kha, inchĆ»k tlĆ¢k vawng an nih. Amiruokchu, NCF-2005 ((National Curriculum Frame-work-2005) dungzuia Text-book induongthat a tùl leiin, October 2013 khan Text-book thar dinga ei induonghai chu Approval dinga submit a nih a. Board of Secondary Education, Manipur-in Approval  a mi hung thawpĆŖk el naw bĆ kah, sum le pai indainaw leiin sut el thei lovin ei um a. Tribal Research Institute, Government of Manipur-in Rs. 1.19,000/- (ChĆŖng Nuoi Khat SĆ®ng Khat Le SĆ¢ng Kuo) chie a mi pĆØk le HLS-in a tlĆ¢wm a zĆ wng a lo nei chu hmangin, Text-book 5 (panga) chu Rs. 1,94,000/-(ChĆŖng Nuoi Khat SĆ®ng Kuo Le SĆ¢ng Li) chie sĆŖngin February 2015 khan sut zo a nih.

Tûta ei sut thar IX & X Hmar MIL Text-book tharhai khawm hi, duthusàma tha an la ni nawh ti hrechiengtu ka nih a. Duthû la sâm tàwk naw sien khawm, inchûk tlâk ruok chu an nih.

NCF-2005 dungzuia induong a ni leiin, Orientation Course  nei a tĆ»l a. Chu le inzawm chun, March 28, 2015 (Inrinni) zing dĆ¢r 10 chie khin, Young Learners’ School, Zenhang Lamka-ah ONE-DAY ORIENTATION COURSE ON HMAR MIL TEXT-BOOKS FOR CLASSES IX & X hi, huoihawt a ni ding a nih. Manipur Sawrkar hnuoi a, High School-a Hmar MIL inchĆ»ktirtuhai po po, chu huna thang ngei dinga inhriettir le fiel an nih.

Hmasawnna Thar | 26 March, 2015


Post a Comment

0 Comments
Post a Comment (0)

#buttons=(Ok, Go it!) #days=(20)

Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Ok, Go it!
To Top