~Darsanglien Khawbung
“There is nothing wrong in Hmar that can't be fixed with what is right in Hmar, except oneness. If you live long enough, you'll make mistakes. But if you learn from them, you'll be a better person. It's how you handle adversity, not how it affects you. We need a spirit of community, a sense that we are all in this together. If we have no sense of community, the Hmar dream will wither.”
Ei history ei thlir chun, Hmarhai hi thiempu hnam eini ti ei hmu a, a ningei, ei hnam naupang ngaituo chun, ei tulai hlahai hi ei hang ngaituo chun; hnam dang ṭawnga inletlingin, hnamtinin ansakin an hlimpui em em. Hnam dang mihmu dan le ngaidan khawm hi an dik zie chu hi hi a nih. Ei ṭhuoitu mithiem le var deuhai hi chu kohran-ah an intatlutin rawngbawltu ropui; khawvel huop khawma inzapui umlo khawm an um nawk, an hming chu hril kher a ngai nawh. Kohran ṭhuoitu hi a ṭha nawh tina nilovin, khawvel tienga ṭhuoitu le milien hi ei ngaituo chang hin ei tam naw em em a, arama rawngbawl hih ei thlatlam naw leiin Lalpan’n mal amisawm ni khawma ei hnam hi hriet thei in a um a nih. Tu tieng tieng hin sawrkar ah sin zawng a, sin insangtakhai thaw thei ei hung pung ta peia, kohran ṭhuoituhai thaw dinga inhme lohai thaw tu ding, ram le hnam ṭhuoitu ding chu khawvel thiemna anthawka thaw a ngai ti hrietharin ṭhang eilak thar ta leiin ei kawl le vela hnamhaiin huphur lungril putin ei lungril lakpeng tumin ṭhang anlak mek bawka; ienglei am ana asan, ei ti chun, ei hnam hi thaw na tieng tienga malsawmna dawnga, mi hnam iphâk ruollo eini hi hnam dangin an hriet lei a ni a, chu thuruk chu ei ni khawma ei hriet suok hi a hun ta tak zet a ni, chu a ni naw chun, “Hmar var an hnu” ti ṭawngkam mi’n an mi tina hi ei ni bawk hin hmang nawk hlau rawi ei tih, ti hi inzak aum tak zet ding anih. Chuleiin, ei nina diktak mi dang nei velo hi hriethiemin ṭhang eilak sau sau hi atharin hrie inla nuom a um tak zet an naw maw unau, hang ngaituo ta….. ei ngainep le ei hnuoia mi a nih ti hriet ngawi ngawi mihriem hi ei khing ngai nawh a, eiin elpui thei le tumtawkhai hi an ni; eiin elpui tlangpui hai chu. American President, Ronald Wilson Reagan’in “America is too great for small dream.” a ti angin, ei hnam khawm hi thil chintham ngaituo ding chun a ropui ka ti ta luo tah!
Pathien rama ei inhmang nasa leiin malsawmna tamtak ei dawnga, mi hnam ngai khawma hnam tlawmtak ni inla khawm; Israel-hai angin ngaisak le Lalpa hriet ei ni a, hnam dang le khaikhin khawma misuol chu ei tam nawh, kutdaw le mawinaw taka khawsa khawm kutpâr thliek tham chau ei ni naw maw……… Chuleiin, inngaisie ding le beidawng ding chu ei ni naw ti chu hrietu le mita hmutu chu ei ni rawi ngei hi ei ni’n nawm. Hnam a zawnga hnam ropui le Lalpa ngaisak hnam ei ni na chu hnam hming chawia thil hming tam tak nei, hnam dang lai hin an um ei hriet chuong nawh. Entirna’n :- Hmar Arasi, Hmarhleng , Hmarcha, le khaw hming tamtak khawm ei hnam (Pahnam) hming chawia phuokhai zozai ngaituo hin, hnam mumallo ei ni naw zie chu a chieng an nawm.
Nisienlakhawm, hieng po po ngaituo lo le hrienuom lovin, ei hai-der lui tlat ding am a nih. Nina hrie lo le mani inhrie lo mihriem chu mi invet ah ei ngai hlak angin, ei invet sawng el ding am an ta(?) Hnam ropui le chungchuong ei ni hi phatsanin, muola ei inliem tir el ding mawh. Chu ding chun tukhawm a, ei phal ring aum naw a. Ei hnam ropui le hlu hin hieng ang hin malsawmna le hriet a hlaw ei ti laizing hin, eini a hnam nei tuhai hin hriet nuomlo ei nei tlata, chu chu hnam anga ei ngirsuok theina ding lampui pawimaw tak chu a ni si, thlangval hausapa Isu’n, ‘kawngkhat ila bak’ a ti ang el khan, ei ni khawm kawngkhat chau ei bak a, chu chu, ‘INPUMKHATNA’ hi a nih. Hi naw hi ei hnam hin mamaw dang anei hriet ding a um naw a. Hi ei nei chun, inthuruolna le hmangaina chun hung zui ata, Hnam mi hriet eini lai zingin ram khawm ei hung nei ding an nawm, hi thuruk hi hnam dang hai in ei hriet an inlau em em chu a nih.
“There is nothing wrong in Hmar that can't be fixed with what is right in Hmar, except oneness. If you live long enough, you'll make mistakes. But if you learn from them, you'll be a better person. It's how you handle adversity, not how it affects you. We need a spirit of community, a sense that we are all in this together. If we have no sense of community, the Hmar dream will wither.”
Ei history ei thlir chun, Hmarhai hi thiempu hnam eini ti ei hmu a, a ningei, ei hnam naupang ngaituo chun, ei tulai hlahai hi ei hang ngaituo chun; hnam dang ṭawnga inletlingin, hnamtinin ansakin an hlimpui em em. Hnam dang mihmu dan le ngaidan khawm hi an dik zie chu hi hi a nih. Ei ṭhuoitu mithiem le var deuhai hi chu kohran-ah an intatlutin rawngbawltu ropui; khawvel huop khawma inzapui umlo khawm an um nawk, an hming chu hril kher a ngai nawh. Kohran ṭhuoitu hi a ṭha nawh tina nilovin, khawvel tienga ṭhuoitu le milien hi ei ngaituo chang hin ei tam naw em em a, arama rawngbawl hih ei thlatlam naw leiin Lalpan’n mal amisawm ni khawma ei hnam hi hriet thei in a um a nih. Tu tieng tieng hin sawrkar ah sin zawng a, sin insangtakhai thaw thei ei hung pung ta peia, kohran ṭhuoituhai thaw dinga inhme lohai thaw tu ding, ram le hnam ṭhuoitu ding chu khawvel thiemna anthawka thaw a ngai ti hrietharin ṭhang eilak thar ta leiin ei kawl le vela hnamhaiin huphur lungril putin ei lungril lakpeng tumin ṭhang anlak mek bawka; ienglei am ana asan, ei ti chun, ei hnam hi thaw na tieng tienga malsawmna dawnga, mi hnam iphâk ruollo eini hi hnam dangin an hriet lei a ni a, chu thuruk chu ei ni khawma ei hriet suok hi a hun ta tak zet a ni, chu a ni naw chun, “Hmar var an hnu” ti ṭawngkam mi’n an mi tina hi ei ni bawk hin hmang nawk hlau rawi ei tih, ti hi inzak aum tak zet ding anih. Chuleiin, ei nina diktak mi dang nei velo hi hriethiemin ṭhang eilak sau sau hi atharin hrie inla nuom a um tak zet an naw maw unau, hang ngaituo ta….. ei ngainep le ei hnuoia mi a nih ti hriet ngawi ngawi mihriem hi ei khing ngai nawh a, eiin elpui thei le tumtawkhai hi an ni; eiin elpui tlangpui hai chu. American President, Ronald Wilson Reagan’in “America is too great for small dream.” a ti angin, ei hnam khawm hi thil chintham ngaituo ding chun a ropui ka ti ta luo tah!
Pathien rama ei inhmang nasa leiin malsawmna tamtak ei dawnga, mi hnam ngai khawma hnam tlawmtak ni inla khawm; Israel-hai angin ngaisak le Lalpa hriet ei ni a, hnam dang le khaikhin khawma misuol chu ei tam nawh, kutdaw le mawinaw taka khawsa khawm kutpâr thliek tham chau ei ni naw maw……… Chuleiin, inngaisie ding le beidawng ding chu ei ni naw ti chu hrietu le mita hmutu chu ei ni rawi ngei hi ei ni’n nawm. Hnam a zawnga hnam ropui le Lalpa ngaisak hnam ei ni na chu hnam hming chawia thil hming tam tak nei, hnam dang lai hin an um ei hriet chuong nawh. Entirna’n :- Hmar Arasi, Hmarhleng , Hmarcha, le khaw hming tamtak khawm ei hnam (Pahnam) hming chawia phuokhai zozai ngaituo hin, hnam mumallo ei ni naw zie chu a chieng an nawm.
Nisienlakhawm, hieng po po ngaituo lo le hrienuom lovin, ei hai-der lui tlat ding am a nih. Nina hrie lo le mani inhrie lo mihriem chu mi invet ah ei ngai hlak angin, ei invet sawng el ding am an ta(?) Hnam ropui le chungchuong ei ni hi phatsanin, muola ei inliem tir el ding mawh. Chu ding chun tukhawm a, ei phal ring aum naw a. Ei hnam ropui le hlu hin hieng ang hin malsawmna le hriet a hlaw ei ti laizing hin, eini a hnam nei tuhai hin hriet nuomlo ei nei tlata, chu chu hnam anga ei ngirsuok theina ding lampui pawimaw tak chu a ni si, thlangval hausapa Isu’n, ‘kawngkhat ila bak’ a ti ang el khan, ei ni khawm kawngkhat chau ei bak a, chu chu, ‘INPUMKHATNA’ hi a nih. Hi naw hi ei hnam hin mamaw dang anei hriet ding a um naw a. Hi ei nei chun, inthuruolna le hmangaina chun hung zui ata, Hnam mi hriet eini lai zingin ram khawm ei hung nei ding an nawm, hi thuruk hi hnam dang hai in ei hriet an inlau em em chu a nih.
