Responsive Ad Slot

KA MOBILE DIT ZAWNG

Saturday, August 13, 2011

/ Published by Simon L Infimate
~R H Hminglien Hmar, VIRTHLI Columnist

Zawlnei ni naw inlakhawm thil hrillawk hi inhawi ka ti zawng tak a ni leiin hma tieng thil ding hi ka hrillawk ve rawp tah. A ni ngei, thil hrillawk dingin zawlnei ni hi makmaw ni nghal lo; ringthu chu ei hril thei seng annawm. Ei hril rawn nana na chun a’n dik muol muol um naw thei hlak a ni nawh. ‘Zawlnei’ ti thei chu ei ni ve el. Ei thil hrillawk a’n dik naw le hlak, zawlnei tehlem ei nih tina ni’ng a ta.

Tu hma khan TV hi a á¹­hing vak ta ding thu ka hrillawk a, tu’n benga-rawngah an thun hliek nawh. Ka thlir dan chu hieng hi a na: Mobile phone hin thil ri, thlalak le milem chang thei (video) a thawn suok thei a, a dawng thei a, radio a man thei bawk a. Hun sawtnawteah TV channel man thei dingin hung siem an ta, mobile-a khan ei en el thei ding a nih ti’n ka hrillawk a ni kha tie. Chun mobile-a vek hin torch an sie hlak a. Hi torch hi over head projector (OHP) chite anga siem thei a ni ding a nih. Chu anga an siem pha chun mobile sunga TV program kha a hmaia inlang ang ang OHP hmangin bang var hei inkhawtir ei ta, TV ni el a ta. Bus-ah ei chuong lai khawm ei hmaa iná¹­hung haiin zakuo var an hak chun an dar pheng hei inkhawtir ei ta, ei en el ding a nih.

Hi hi tuhin chu atakin a hung tlung der tah a. Mobile-a chauh ni lovin digital camera chin, zakaw mansaa pai tham chauva khawm OHP a um tah.

Chuongchun, mani tawkah zawlnei chu ka lo ni ve zing el.

Mobile hril taka chun … eini rawi lai a hmang hmasa pawl ni naw lang khawm ka hmang á¹­anna chu a lo sawt ve diei nawk tah a, tuva ka number khawm hi kum 10 chuong ka hmang nawk ta zing el. A á¹­ha le changkang hlak ka nei zo nawh a, iemani chang chu second hand dam ka’n chawk hlak a nih.

Ka mobile hmang hmasak tak chu Aizawl pa pakhat, Delhi-a hung inzinin a cham sunga a hmang dinga a’n chawk a na. Kha’ng lai khan Aizawlah mobile phone hmang thei a la ni naw leiin a mi pek (ka sawn) a. A hmai (screen) khawm black & white a la ni nghe nghe. Chu mobile (handset ti ding ni lem awm tak) chu hun sawt rak lo ka hmang hman a nih. Aizawlah mobile service a hung um charin a mi ‘present-tupa’ chun a hung incha nawk a. Ka hang inzin á¹­umin ka chawi-kai pek tah a nih. Chuonga, thla iemani zat mobile khawvela lo cheng ve ta hnung, hang nei nawk naw thut chu ke inbai ang deu nia ka’n hriet ta tlat leiin … le color ka’n hnar leiin a hlui ka’n chawk tah a nih. Color mobile (a mak deh aw, ‘handset’ ka tina) hang hmang vel kha chu insuktheina chi khat chu a ni ve tho ie … a hun lai khan chu.

A hnungin, kan ruolpa’n second hand á¹­ha deu, camera um a nei a, inhnar a na ie. Chuongchun, remchang hmasatakah camera/video um, sing le sang le za thum man ka’n chawk ve nawk a. Sawt ni lovin ka zawr nawk a, a neka á¹­ha ka nei nawk pei. A-mil-a-mak hre tam naw lang khawm 5 MP camera um ka’n chawk a, a á¹­ha ve fut.

Hun a liem duok duok a, ka’n ring hman nawh- ka handset nuhnung tak khawm a lo á¹­awp zo nawk tah a, a thar ka dit nawk tah. Sienkhawm hun a danglam ang peiin ei thil dit le mamaw a lo danglam a. Color handset ka uongpui lai ang ngawt kha chu a lo ni ta nawh ie. Camera khawm 5 MP chu ka ditkhawp ta nawh. Chu khelah nuom hun huna Bible hmet dawk theina … khawm chun version dang dang le á¹­awng chi thum bek; bakah concordance ka la ditsa bawk. Ieng ang handset thlawt am ka mamaw a na ti hi ka buoina tak chu a nih.

Sienkhawm mobile buoi-a-buoi chu kei chauh ka ni bik naw tawp el. Pitar pakhat hi khawpuiah a’nzin ding a na. A tunu –nunghak changkang tawk hin a handset dit dan chieng taka hrilin a’n cha a. Pitar chu bazarah a va leng ta ngei a. Handset le service hre hrang nghal lo; salesgirl fel tawkin a lo indawn ngiel khawma a hril fel el thei nawh. A tawpah, “Airtel a kawpza um kha tie” a ta. An hrietthiem ve tho.

‘Mobile’ le ‘handset’ hre hrang lo vanga mawl khawm ni inla, ‘a á¹­ha lem’, ‘a changkang lem’, a daizai lem’, ‘a á¹­angkai lem’ hlak ka dit ve nghal! Chuong chun, kan nu á¹­huoiin mobile dawrah kan va leng ta ngei a, ka va en kuol dan dan a. Ka dit ang tak, thuthusam chu a um nawh.

Sienkhawm, hril tah ang khan, ni tinin a thar á¹­ha á¹­ha a suok zut zut zing a na, sawt ni lovin ka dit ang tak chu la hung suok ngei a tih. A nghakna dingin pakhat chu ka lo inchawk ve po kha tie!

Ka handset dit dan, tuta inthawk hun sawtnawte hnunga hung suok ding hi lo thlir lawk lem ei tih.

A kawr (frame) chu aluminum alloy, sienkhawm a á¹­ha tak chi ni’ng a ta. A rawng chu ieng khawm ni raw se; tle var var a ta, thir zum khawma rin-rang mei mei naw nih. Chun a frame chu thir á¹­ha mi a ni ding leiin spring chi khat ni nghal a ta. Ei inthlak pal khawma inting tai tai el a nih.

Tulaia handset inphek deu duoi, Blackberry and ti ruol vela lien hi ning a ta, a memory ruok chu pui hem hem ngawt a tih, 16 TB a ni hem el ding a nih. A chunga ei hril tah, TV, OHP ti ang vel kha chu … hril ngai lo a n’el. A danglamna deu chu tarmit pakhat, power danglam tak nei sawm a ta. Chu tarmit hmanga ei handset-a video ei en chun TV lien chi, 36” ang mei mei ni lo, life size indik tak angin ei hmu ding a tih.

Internet ti vel kha chu hril khawm ngai lo, tulaia internet hrat tak let 80 vel um a ta. Easy Keypad, Qwerty Key, Touch Screen ti vel kha chu thil hlui a n’el. E-mail le SMS ti vel kha chu voice or mind hmangin ei type zei zei el ding a nih. Chun a camera khawm kha á¹­ha tawk tak, tulaia camera á¹­ha tak nek daia á¹­ha ni’ng a ta. Arkai zan thlapa khi ei lak chun, bungpui zara zawngte khawm a ha lik á¹­akin inlang a tih.

Ei hril mek handset hi i nei pha chu PC, laptop ti vel kha chu kabari-hai i pek tawp el ding a nih. Amiruokchu, hi handset hi computer a ni nghal ding leiin all-in-one ‘printer set’ inchawk sa a ngai ding a nih. Set khatah printer pahni bek um a tih: pakhat ina sie ding, a dang office-a sie ding. ‘All-in-one’ printer a ni tlat leiin a á¹­ul á¹­ul ei inthawtir ding a nih.

Chu pha chun, ram changkang hai angin innei thar hai chu lawithat zan intum suok nghal an ta. An in thara chun kitchen le chicken thuah buoi ve naw ni hai. Ina an ‘printer’, le office-a um chu ‘all-in-one’ a nih ei ti kha- maintenance company haiin a á¹­ul po po hung ‘refill’ an ta. Mobile-a chun ‘Hyderabadi chicken biryani’ ti hi thlangin, an dit zat char zuk command an ta. An du ang tak chu lum hlatin hung suok el a tih. An ruolhai bu an fakpui nuom khawma lo inbuotsai hmasak á¹­ul naw nih. Bufak-á¹­awngá¹­ai an nei zo pha pakhat khatin an du zawng hril an ta, an hril ri chu mobile chun lo ‘save’ pei a tih. Chu zovah inkhat-nu’n command pe’ng a ta. Mani sengin thlengah an lo daw el ding a nih. Bufak á¹­awngá¹­ai khawm hi tulaia ang hi ni ta lovin mobile hmangin van an inkhawtir el ta ding a nih.

Mi an tam chun an printer sunga a ‘maru-marang’ chu hek deu a tih; sienkhawm balance an nei zat chu indicator-ah a’n lang leiin … le an indicator chu service company-hai monitoring device le inzawm vawng a ni leiin, ‘order’ ngai chuong naw nih; balance a tlawm ta chun hung ‘refill’ pei an tih. Mi tinin ‘www.account’ nei seng an ta; company-haiin an printer-a an load man chu an account-a inthawkin  lo in-transfer pei a tih.

Sinthawtu pa tak chu office-ah umin, an nu chu inah um sienkhawm lunch a du ang tak chu an nu va hril a ta; an nu chu command hung pe’ng a ta. Office-a a printer-a chun khu hlat hlatin a hung suok el ding a nih. Bawng chek var, khanghmuk le but, hmarcha hmui phul a hung thawn chang ‘smell control’ hmangin a rim chu feet hni biekah khum khawm a ta; a sir vaihaiin a rim hre naw ni hai.

An nu chu inah thaw ding dang hre lovin lekhabu lo tiem a ta. Khawvel letienga an release thar hlawk a tiem nuom chun a mobile-a chun a lekhabu dit chu thlangin command peng a ta; printer chun hung print a ta, ‘bind’ sa thlapin hung suok a tih. A man chu an www.account –a inthawkin supplier-haiin lo hmu el an tih. Chu ang bawkin film thar, music album thar, … dit dit a n’el.

Lekha a tiem nghawk pha a mobile-a inthawkin FTV en a ta. Incheina thar a dit chun a mobile-ah thlangin command pe nawk a ta; printer bawk chun hung her suok a ta. Zantieng an pa office á¹­in chu thuomhnaw thar tak, fai hlawk leh a lo tuok el ding a nih. A man thua chu … buoina ding a um naw kha.

Car chin fel renrawn pakhat nei an ta, dittawk em em an tih. Nu chun an pa office kai kar lengna ding a nei leh va hril a ta. An pa chun mobile hmangin an car chu a fena ding lampui (ruote) ‘set’ a ta, ‘auto start-n-drive’ hmangin in tieng tir a ta. Chu car chun bak nakawr ang deu ‘sensor’ nei a ta. Ama hung tawk theitu ding le ama’n a va tawk thei ding thil a um chun, sakhat (solid) le tui (liquid) khawm, meter khat vela hla a la ni lai tawp chat a tih. Mihriem taksa le mercury a’n tawk ding chun mercury a lo intawl hmang ang khan thil dang le inaihal a ni leiin a him ding a nih. A ngir lai motor dangin hnung tienga inthawk a hung baw ding khawma an inkar meter khatah boruok control-in lo dang thei a ta. Amiruokchu motor dang khawma sensor an nei seng leiin lo dang chu á¹­ul chuong kher naw nih.

Nu chun puon a sawp nuom pha, a sawp ding po chu a sawp dang ding command pe hmasa zetin, a command dan indawtin printer-a a box sungah thlak a tih. Amiruokchu hi printer sunga washing machine hi drycleaner a ni leiin tui hmang lovin, hul hakin a lo sukfai el ding a na; tui le detergent hmangin sukfai thei naw thung a tih.

A tu lem lem khawm khuol inzinin, lo inngai ta vieu hai sien, an mobile hmangin mani thlalak chu video-in inthawntuo’ng an ta. An umna room-a printer-a chun command pe’ng an ta, an room-ah an kawppui hai thla chu boruokah hung ‘project’ a ta. Them thei le biek thei a ni ding leiin mani khum laizawlah an intethluk tawp tawp el ding a nih. Contraceptive device hmang á¹­ul naw nih. Amiruokchu uiretna hmangruoa hmang chi chu ni naw nih; mi dang an kawp vai chun an kawppui haiin an mobile-ah an lo hmu zing ding a nih.

An printer ruok chu chin lawm lawm naw nih a, refrigerator lien chi ruol vel ning a ta. Sienkhawm choka hran a á¹­ul ta naw leiin hnawksak naw nih. Power a hmang rawn ding a ni leiin a sunga chun ‘power re-generator’ um a ta. A power hmang ding 15,000 unit siemsuok dingin 100 unit hmang a tih. Chuleiin ‘no problem’ a ni tho tho ding a nih.

Chu mobile chu min a nei ta chun inah tui connection mamaw ta naw nih. An printer-a condenser chun in sung boruok hiplutin a tui pai chu condense a ta. A hnuoi tienga 12 litres tank-ah indaw khawl a ta. Chutaka inthawk chun tuidawt pathum hmangin tank chinlem fethlengin bathroom-ah lut a tih. Tank chinlem hai chu pakhat tui suklumtu, pakhat dawn huntawka sukdeitu, a pathumna chu tui pangngai ni’ng a tih. Boruoka inthawka condense a ni leiin filter le suong-that a á¹­ul nawh.

An in sunga boruok chu a tuihu pai po po bathroom tieng a fe vawng ta leiin hul hieu a ta; lum-hnawng thler thlur um ta naw nih a, air conditioner khawm mamaw bek ta naw ni hai. Insungah boruok hnawng a um ta naw leiin vun inthak, pang puor, lu na ber bur, hritlang, hmai duk ti vel khawm um meu naw nih.

Chu mobile chu, ei hril ta ang khan, keypad le touchscreen ti vel hmang ta lo a ni ding leiin tlo ngawt a tih. A sietna tak chu tlawma bal le tlawr/mawm a kai chu ni el a ta, an hrukfai chun an repair tina a ni el ding a nih.

Hi ang mobile hi a suok i ring naw maw? ‘Iengtin am printer-ah lekha phek, thlalak, film, lekhabu, arsa hmepawk, bawk chek chartang, thuomhnaw, zalpui thei mihriem thla hung suok a ta?’ tiin i lungrilin … a ni maw?

Khawvela thil um po po, thil sakhat, thil intui le boruok hai hi a hung insiemna hmangruo chu ‘thilbul’ (element) an tih a. Thilbul hi 135 vel chauh a um. Hieng thilbul hai hi powder anga siemin printer cartridge ah thun an ta. Printer sunga lekhatui rawng chi hrang hrang chu computer-ah command-in dit ang ang a her suok ang hin thilbul 135 hai chu a ditna hmun le a dit zawngin her suok a ta. A neitu dit dan danin a hung suok el ding a nih. Hieng thil chi thum -thil sakhat, thil intui le boruok hai hi ‘thil’ (matter) an na; tulai mithiemhai chun var (light) khawm hi matter lai an zelsa nawk ta pei. Ieng am ei hriet a; nakie tieng chu lungrila ngaituona (thought) khawm hi Pathienin a hmang á¹­angkai dan la hung sui suokin, la hmang á¹­angkai vieu rawi naw ni hai am.
Chu pha chun,

I umdana ‘thilbul’ po hai,

Nangma sukmawitu che kha;

Ka lungrilah hung tu ve la,

Chun, nun hung ra mawi a tih!

tiin chu nun thar chu pham ei ta, ei party dup dup el ding annaw ding?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

13.08.2011

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate