Kum 1974 khan siehlaw interview ka lo paltlang ve kha tie. Ka la tling naw vel! Ṭhang tam liem ta sienkhawm theinghil an tak khawp el a, ka hriet suok chang hin na ka la ti hlak a, thla a la se rum rum hlak a nih. Interview Board hmasuon rawp, hlawtling si lo ka hriet an um nuol a. An tuor nat dan ding ka hrietthiem pha a, ka tuorpui hlak a nih.
Hmartlangmawi, N C Hills: Kum 1974 hlothuol thlo lai kha a nih. Phaikhawsik invawiin inah ka um mei mei hlak a, ni karthlakin ka kho a sik hlak. Ni khat chu zantieng ninemah kan ruolṭha, nunghak-tleirawl pakhat inkhaithli thler thlawr, hang inno sak el, innui mawi ve deu, sam sei tlun sang el, Lusei-haiin, ‘Bahsam-sei-hniangi’ an ti ang chi hi a hung leng ve miel a. Kei phaikhawsik invawi, cher-inrum-rat-el a mi hung kan chu ka lo lawm ie. Innui mawi ve deu a nih ka ti kha. Hung innui lut sen sen pumin, “Congrats” a mi hung tih a. A ngaina hre lo chun lo dawn let ngaina um nghal lo; bau ka hauvin ka lo en ringawt el a nih. Ka lungril chun ‘Bahsamseihniangi hi chu a nal ve chieng tie aw’ ka lo tih a. Ama vek chun, “Tu’n chu matric pass i ni ve tah ie. Congrats” a mi hung ti nawk a.
A ni tak! HSLC result suok a lo hun ta ngei. Ka pass ve a ni awm chuh. Lawmna chibai kan inbuk a. Beisei ang reng, inthlahrung deu si hin, “Iem ka division?” ka la hei ti hram a. Ka lungril kaptu a ni tlat si a, ka’n dawn naw thei naw a nih. Ama chu a teu ta hlar el a. “Division-division hril naw tam. Pass hman harsa rawh ti nakalaiah. Iem a pawi a, third i ni awm chu” a mi hang ti chuh … ka zawi rawi el ie. First em chu beisei chi ni naw sienkhawm second bek ka beisei lungril deu a na. A ṭha tho. Ama hlak chun, “Matric pass umzie khawm i la hriet naw a ni hi ... … lawm nachang khawm hre lo che” a mi la ti zui deu deu. Ni e, ka lawma chu ka lawm bek bek nawh. Second division beisei, tling ta si lo kha ka ni tlat a. Ka mark-in tlin ta ngang lo chu!
College lut dan ngaituoin ka uncle-ji leh Haflong-ah kan fe a. Iengtin am college lutin kai thei ka ta ti chu a nih, thu buoi chu. Ka pa chu Manipur thingtlang, BPO khel tieng khuo pakhata Mission junior high school zirtirtu a na. A thlakhat hlaw Rs 200 chu ka sanghai inchukna dai khawm an’nawh. Ka uncle-ji chun thla-ah Rs 140 vel a hlaw ve a. Ka puhai enkawl an \ul ta leiin a mi chawm thei nawh ti hrietsa a ni bawk si. College kai da el ding hlak ... kai naw nek chun inawk-hlum a, Burma tienga fe dai ka thlang lem hmel si. A mangangthlak chu a ni kha.
A-ṭhen-a-zar batin college ka hei in-admit phawt a. Kar khat vang chu class khawm ka fe ve. Sienkhawm note bu takngiel khawm inchaw thei lo ta ding chun hmasawn ngaina a um nawh. College-a chun Gorkhali tleirawl nal tak tak an kat nuk el nawknghal. Ka umnahai chu an ṭha kher el a. Hmelhriet le laina hnai chu an ni nawh. Aizawl tienga inthawka ram buoi hung tlansan, rethei ve tak an nih. Sienkhawm fakman takngiel khawm pe thei lo ta ding chun an ṭha zo po leh inphalam a zuol ting el si. Bakah kum hmasa po po an mi lo enkawl a, matric hiel an mi lo in-pass-tir tah a. Tu kum la hei sukbuoi nawk pei chu ka’n zak naw theina’n a tlin ta nawh. Sorkar sin, peon ilo vel ka dap a. An mi ditsak vieu de khawma ka certificate-a ka kum chu 16 a ni tlat a, a thei naw a nih.
Takachun le, tuk khat ka Umna-pa chun a mi ko va, hieng hin a mi hril a. “Pi Thluoii haiin tlangval umpui ding an dit a. Sunghai sukbuoi lova inchuk i tum si chun ..., ih, a lo rinum deu khawm a ni khawma, a remchang el dim ka lo ti deu va ...” tiin a mi thurawn tah a nih. Karei maw! Ka lungphu chu le ..., ‘kuduk’, ‘kuduk’ tiin a bass dup dup el ie. Ieng dang rak lei lem chu an’nawh a. Mi siehlaw (house servant) ni chu ka rin bek bek khawm a ni nawh; B.A. ka pass theina lampui a ni phawt chun. Iengkhat a ni lem -tleirawl an nei a, -nal tienga sawisel bo, hmel tienga duthusam, hawiher tienga tluk lo rim innam. Hostel-a kan um lai, zantieng kan leng vel hi a mi lo biek ve zau hlak a. ’Bakah vawikawlawnga a mi lo siei zau hlak lei a nih. Chuongchun an siehlaw ka va ni ding ni’ng a ta maw?
Ka ngirhmun hlak hnam pui lem haiin ‘Upai nahin he’ an ti hi a ni tawp el a na. Upai um tlat lo chu iem ka law ding? BA pass naw neka inawk-hlum ei ngam si chun inawk-hlum nekin chhas huol-rukhai siehlaw ni chu a zuomum lem naw di’m a nih?
Umna-pa chun interview date a mi lo lak pek a. Hung tlung ding Inrinni zing bufak hma a nih. Chu ni chun inhma deuvin kan tho va. Thingpui sen le chini kan hme a, kan indawn khawp hnungin kan inzui dawk ta hnak hnak el a ni chuh- siehlaw interview dingin.
Ka ring ang ngei ngei … an nunghak kher kher chun kawt a lo hawng a. A ring naw tak a mi hang hmu chu, “Aawwih” a t’a, bau ka hauvin a mi en a. Pi Thluoii chun a lo hmu zing bawk si. Ka’n ’terview ding chu tling a huphurum nuom sawt ie. Ama hlak ieng-khaw hre lo ti takah, “Ring naw takin in hung leng khiet a. Hung rawh, hi tieng hin. Pu-pu hi chu ka nu leh lo inpawl raw hai se, inpawl tawk vel an tih” a la ti ta deu deu.
Sawt riel lovin ka’n ’terview-na ding, one-man board, ni lo deu, one-person board chu hmasuonin choki inhnuoi ter tawrah ka ṭhung ta ran el a nih. Chairperson chun ka chanchin, kan sungkuo, ka’n chukna, ka khuo-le-tui chenin a mi’n dawn a. Bauva dawn pawla ka ṭhang vawikhatna khawm ni sien ka thaw se lawm lawm nawh.
“Puon sawp i thiem am? Pei khawm chu i pei ngut di’m a nih?”
“Ina chu puon sawptu tak chu ka ni’n nawm, thiem ve vieu dinga chun ka’n ngai a. Pei le pei naw thu chu ka ngaituo ve ngai nawh. Pei lei ni lovin sin chu sin a ni leiin ka thaw el hlak”.
A lungril chu ka hmu thei zingin ka hriet. ‘Naupang te te, ṭawng thei zek nawknghal. Insukvar kir ker chi..’ a mi ti a nih; … a lungrilin.
“An’leh bu i sawn thiem am?”
“Thiem hran lo. Anachu kar hni-khatah thiem ve el ka tih”
A lungril chun ka tlakna ding point a zawng zing ti ka hmu thei a. “An’leh hitakah lo um ding ang la, i fak kan tum ding ni’ng a ta. Admission i thaw ta chun seng um ta lo dingah ngai inla. Thil dang ieng am kan sengna ding ni’ng a ta?” a mi ti nawk a.
“Ih, lekhabu chu ka beisei deu a na ...” inhnak chawrin ka hei ti nawk a.
“Chu chen chen chu tlin naw’ng kan tih. College chin hi chu in dit le mamaw a tam tham tah a, tlin a harsa ve tah. ’Bakah kan pa in-posting a fel naw lai a lo ni bawk si ...”
Umna-pa chu inthlahrung tak pumin a lo ṭawng ve a. “Lekhabu ti lemah subject thum-li vel, khawm chu bazar note a ni el a. Tam rak kher a tim ie” a lo ti ve chuor chuor a.
Chairperson chun, “Iengkhawm ni sien, kan tlin naw ni el raw se. Kan harsa ve em hi ...” a hang to deu va. “... bakah mi ringum tak ni’ng i tih ti khawm a chieng nawh a” a mi hang ti ta ngat el a!
Chu kher chu chu Umna-pa tuor thei chi an’ ta naw tlat el le! A ngha tung vut a, “E, a lo ni maw! Hi chen hi kan lo umpui tah a. Kohranah ni leh, khawtlang thila khawm; kawng tinrengah kan nau hin mi inpak der a hlaw nawna a um khawm ka hriet ngai nawh a. Mani tawka lo uongpui ve nakalaiah. Hmar unauhai lai ni sien hril hat kai khawp a ni ve a. A, iengkhawm ni sien kei hi i mi ring naw a ni ...”. A hril zo hma hma’n Pi Thluoii chun a lo pawtchat a. “Chuong tieng khawm an nawh ie. Ka hril tum hril dawk dan ka thiem nawha a nih. Inngaithiemah ti nawm ei nim” a ti ta chul a. Upa orden lai a lo ni ve bawk a. Umna-pa chu a’n sum thei khawp el. Harsa ti takin a ṭhung nawk tah a.
“Nubawih, thingpui khawm chu i va pei intak de. Khaw’m, thingpui bek ei dawn tlang naw’n le. Ei tlangval khawm mi tumru tak, la’n chuk sang tak ding i ni hi. I puitling rieu el. Hang inṭhangpui theina remchang um sien ṭha ding a na. Kan lo harsa ve em a ...” a ti vel ta mei mei a. Ka lungril te te chun, ‘Hang inṭhangpuina ding chun a remchang lai tak a ni awm a. Hi hnung tieng an ṭhangpuina ka hni hmel ta naw vei leh. Harsa tak tak ni hai sien, an pa nuhmei hi a ni zing pei dim’ ti dam ka lo ngaituo vel ta mei mei a.
Nubawih chun thingpui a hung sem a. A mi pek malam chun ka mit takah a mi hung en a le! A’n ṭek chuoi el am a ni ding- sun nisa vanglai en zo hlim ang elin thingpui no khawm ka hmu fie hlei thei ta nawh a. Ka kekawr neisun, tho khawm fu sien intawlthlu han han thei ding khawpa ka nawt nam ve chu kan sukbuok khum a. Ka hrilhai taluo chun innei-nu chu ka va en kher kher nawk. Ka lu a’n hai deu chum chum el ie. A’n hnik le ’hnik naw khawm hre lovin ka dawn vawng. Nubawih a thingpui mi pek ka dawn vawikhatna le a tawpna a nih.
Siehlaw dinga ka’n ’terview chu ka tla tah a nih. Hi ṭuma ka’n terview hi tu hnung chen hin theinghil intak ka tih a, lungril a la na thei hlak. State hran hran hieng Assam, Manipur, Mizoram velah sin thawin ka um kuol tah a. Interview hlawtling chang le hlawsam chang a um naw thei nawh. Sienkhawm siehlaw interview, tling si lo tluka ngaituo suksei ruokchu ka tuok nawh. A mi thuoitu Pathien ruok chun a mi thlathlam ngai nawh. Harsatna inzawt mei mei seng lo paltlang zawngin a mi ṭhuoi ngei luo a, lekha khawm regular takin kan chuk zawm thei nawh. Sienkhawm ka thaw thei tawk sin thawh a, mani inchawm malam peiin inchukna chu ka sunzawm pei a. Mi hnung khawm ni sien an hril BA chu ka thethlal ve ṭhuoi el tah a nih.
Pathien chun ei thatna dingin iengkim a mi thaw pek hlak a (Rom 8:28). Ei fena ding lampui laia a tha tak peiah a mi ṭhuoi lem hlak. Aigupta ram roreltu a ni theina dingin Josefa chu suokah a’n tang tir a. Mi siehlawa a um chu huntawk lovin lungin bang a zut zak zak el. Lungina inthawka suok dinghai kutah beiseina a thawn hlak an la theinghil pek zui. Joba khawm a hausakna le malsawmna puntir dingin channa lampui a’n hrawtir kha. Abraham hai nupa, nau nei thei lova khawm nei thei lo dawbawl, mihriem dan pel naran baka an pel hnunga nau pakhat nei ṭawk hai khawm tuisuoriet kama phaiphin zat chi an thla theina dingin an nau neisun chu rawhmang thilhlana inhlan dingin a ko ta pei kha. Mordekai-the-Chowkidar khawm a bang bik nawh. Ram lien le ropui tawpkhawka prime minister a ni theina dingin thina hlim varuom a’n hrawtir a. Khaihlumna po po va insang tak, tawng sawmngaa insang an siem pek a. An khaihlum ding chu darkar 2 le minute 18 chauvin a’n pelsawl tah a ni awm kha. Pathien lampui chu tuin am hrethiemin hre zo thei a ta?
Annihai le intekhi chu ka ni nawh. Amiruokchu kei khawm harsatna hril el seng lo tuorin ka lo invai hlak a. Pathien ruokchun ka duthusam neka \ha a mi lo ruot pek zing si. Ka beisei tak, ka duthusam chu BPO khel tieng thingtlang khawtea zirtirtu ni ve a nih. Ama ruokchun ‘ka beisei phak lo khel’ a mi’n tlun dai thung a. Central zem zen theihai inhnar em em hlak kha Central zem sungah a mi thun lut a. Sawrkar Laipui office lien tak, Central Secretariat-ah hming tar ve theiin a mi siem tah a nih.
Chu chau chu a ni nawh. A chatuon remruotna thiltum pawimaw tak pakhat sukpuitlingtu ding le phursuotuah a mi la ruot ta pei bawk a ni chuh! Chu zara chun missionary 40 ruol enkawltu le tirtu ka lo ni ve ta zing el!
Chuongchun, ka ta dinga a thunawn chu hi hi a nih, “Lalpa tuhin i thu ang peiin i suok hi ... i’n fetir ding a na” (Luka 2:29) ti hi.
*********************
