~ Lalhmingthang SongateTipaimukh constituency mipui hai tading le Tipaimukh MLA politics inhnik hai tading bik deu in aw.
Mimir in ei hriet seng angin Manipur state a hin MLA 60 an um a, chu laia MLA pakhat chu Hmar hai MLA ti a hriet a ni hlak a. Chu MLA chu Tipaimukh constituency a inthawka thlang tling hlak a nih. Kum 2012 in inthlangna nei a ni nawk ta ding a ni le inzawmin tulai hin MLA election boruok a hung lum tan nawk ta a. ‘Nang tu’m i vote ding?’ ti zawna chu Tipaimukh biel mipui hai laia zawna tlanglawn tak a ni tan nawk mek tah. Mi hai nekin boruok ei suk lum hmasa ni’n an langa, ei bengvar le var lem lei amani ding aw ti inla hlak chu mi MLA nei hai nekin state sawrkar thau ei fak tlawm lem dai bawk si. Hieng lawma lawma ei inhnik le khukpui bik hi ei ramin a changkang pui bikna ruok chu hmu ding a vang kher el. Ei ram hin hnung a sawn lem hman hman naw manih? Iengpokhawm nisien, boruok lum hnung suk dei thei ni ta nghal lo chuh bengvar le varah in ngaiin ei ngai suk muong phawt ei tih.
Nomination thaw hun a la tlung naw lai zingin a chunga zawna dawn thei mi iemanizat an um tah thu ei hriet seng ring a um. Hi zawna dawn ding i ni chun; Pu Ngursanglur Sanate, Pu Chalton Lien Amo annawleh Pu Lallukhum Fimate ti’n i dawn ngei ka ring. A la dawn thei naw khawm la tam fut an tih. Hieng a la dawn thei naw hai laia iemanizat chu pawisa sum hmanga tlem nghak mek an nih ti inla inkhel bek bek naw nih. Hieng ang mi hai hi ni mei an tih, ‘An pawisa fakna hai an vote ngai kher nawh’ an ti vet chuh. A mak thei ngei. Inchawk an ni hnung meu khawma la hang hel nawk pei hlak chuh. Suol dawbawl a kai el naw manih!
Mi thenkhat, thil hrie deu deua inngai hai chun mani khuo le veng hai le hohlim nikhuo ah zer far vang vangin ram hmasawnna dinga nina le lungril tha nei candidate hai lai ei dap vel a. Ei ram hmasawnna dinga lampui le kalbi tamtak ei inzawt kuol hlak bawk. Amiruokchu, ei lungril sunga lientak hai chu pawisa sum, mimal hlawkna le contract a ni tho tho. Ei ram ei ti ve sun constituency pakhat chau te hi ei fak hrawn tum a. Sawrkara inthawka sum tlawmte te hai le ei ram suk hmasawnna dinga scheme hai lakbing tumin thang ei khaw zing bawk. Mi MLA haiin indik naw taka an biel mipui hai sawrkar sin an pek hi chu kawng khata ngaituo chun a zie tak a la um. Ei mawl le inhme hlie hlie in ei tan zawng hai an tling pha leh thil iengkim thaw theiah eiin ngai a. Ei tan zawng hai an tling naw leh mi thawsuol zawngin hlawkna bo derin eiin lap rup rup hlak bawk.
Mipui rorelna rama um ei ni ang hrimin, ei roreltu ding le ei palai ding thlang chu ei mawphurna le ei chanvo a nih. Hi thil hi pawisa sum hlaw dinga ei hlen kher a tul nawh. A sum hau hau tling dinga ngaidan ei thliek hmawk hmawk hi bansan ta inla nuom a um khawp el. Candidate hai pawisa ei fak teu teu a, ei vote chau hlak sung chu a tling tling haiin mipui chungah ringumna (accountability) nei ngai naw hai ti hre seng inla nuom a um hle. Hieng anga pawisa sum lak hi sawrkar dan kal a nih ti ei hriet seng tha hleng a tih. Chuleiin, pawisa sum nghakin candidate i vote ding thlang ngai naw rawh. Candidate hai sum fa a hausa ding le ram a changkang ding a ni chun ei ram hi tuta let tam in changkangin hma sawn tang a tih.
Khai aw, ka va chier sei ta de! Iengtinam am a chunga ei thupui khi dawn tang ei ta? Ei ram lungsietumtak suk hmasawn theitu ding le MLA 60 hai laia thunei thei ding candidate a nih ei mamaw tak chuh. Chu candidate chu zu le sa chena nunghak inthlawppui ngailo, a vote tu hai chau rawngbawl dinga tling nilo, ram hmasawnna dinga hmathlir nei tha, mani sinthawpui hai laia inruolthatna siem thiem, sawrkar dan le dun hre mi, sawrkarin sum le thil dang dang a ram hmasawnna dinga an duong hai mani laina hai tadinga keibing ngailo, ei ram harsatna hai khawlai hmuna khawm inzapui lova inzawt ngam, thunei thei dinga political party hrat hai bie thiem le inkawppui thiem, ram hmasawnna dinga mi thil hril hai ngaithla hlak le thothang tha a ni ding a nih. Chu el khelah candidate var ei thlang a tul bawk. A chunga quality hai popo khi mihriem pakhatah ei hmu vawng chu ring a um naw phawt. Khi laia thang lo a dang khawm lo um teu bawk a tih. Chuonglaizing chun, candidate laia khieng quality hai hau tak zawng dawka vote chu mipui mawphurna a nih. Mipui popo in chu zawngsuokna sin chu ei thaw theinaw el thei lai zingin a tam lem chun ei thaw thei ring a um, mi hai hrilna le hohlimna zar bekin.
Mitin in bawk hip meu a mizie tha ei tarlang hai khi hre zingin ei lungril kawt hai ei hawng a pawimaw hle. Candidate hai chu tu hai khawm lo ni hai sien ei rama roreltu ding le ei palai dinga ei thlang a tul tlat si leiin ei ditzawng le tha ti zawng chu ei thlang makmaw a nih. Hi ngaituona sin ropui tak hi mitin kutah a um a. Hi sinthawna kawnga ei lampui mi dal hlaktu chu pawisa sum a nih. Mihriem hai hi Pathienin ama ang puiin a mi siem a. Pathien ei angna tak chu sie-le-tha hrietna le ei nitin nuna ditthlang theina a mi pek hi ni ngei a tih. Chu zalenna chu nang le keiin pawisa dit leiin maw ei zawr ding? Ei lungril ngaituona senga thiltha a ei ngai hai hi pawisa tlawmte leia ngaituona bo der anga thuthlukna ei siem pei chun mani inhlem ei ni zing a nih. Tienlaia sal hai le khan ei kar a hla rak dim a nih? Ei ram ngirhmun hre a ei sie le tha hrietna hai ei hmang a hun ta takzet. Ei nu le pa, ei tarpu le tarpi, ei kohran upa hai le mi dang dang haiin tha an ti lei ringawta “chu pa kha pa chu a tha a nih” ti ngaidan khawm hi thlak a tul ta hle. Ei laibung hai dit dan le candidate pakhat ei sungkuo/laibung a nina hai a hin ei sie le tha hrietna hi phum hmang ta ngai nawng ei tiu. Ei ram siem thatna ding hin laibung, unau, sunglekuo ti hai hi a pawimaw hran nawh. “Ka laibung pa ka tan, ka sunghai ka tan, ka pa ruolpa ka tan, ka pu ruolpa ka tan” ti hai hi a hnunga nuor thusim inzawt an ching nuom vieu.
Tangka sum hmanga mani zalenna le chanvo zawr hlak tu mipui ei nina hi pei hmang a hun tah. Ei ram politics a hin MLA hai hi ei nu le pa – ei harsatna hai inzawtna ding, ei ram hmasawnna dinga hmalatu an ni a. Chu nu le pa ngirhmuna kum nga sunga um ding MLA chu fimkhur taka ei thlang a hun tah.
