Responsive Ad Slot

Inchukna hi ei damkhawsuokna umsun chu a nih

Wednesday, April 6, 2011

/ Published by VIRTHLI
~L.Ruoivel Pangamte

Ei  thupui,  “Inchukna  hi  ei  damkhawsuokna umsun a nih” hi, thil thar ni lovin, tiena tlanga  inthawka  thudik  lo  um  tasa  a  ni  a.  Inchukna ngaipawimaw  hnam  chu,  hnam  changkang an lo ni zat zat hlak a. Chuong ang pei chun,  inchukna  ngaipawimaw  sungkuo  khawm,  sungkuo  changkang  an  ni  pei  hlak  bawk.  Chuleichun,  ‘Inchukna’  ei  ti,  ‘Education’  hi,  changkangna  kalbi  a  ni  el  bakah damkhawsuokna hmangruo  pawimaw  tak  khawm  a  lo nih.  Tiena  tlang  khawm  khan  a  lo  ni  ta  hlak a, tulai khawm hin a la ni zing a, hun la hung tlung  peia  ding  khawmin,  a  la  ni  pei  ding  a nih.

Khawvela rambung hran hranhai ngirhmun hi,  ka  en  kuol  ka  en  kuol  hlak  a.  Inchukna ngaipawimaw  le  ngaipawimaw  nawhai  kar chu, a ni tel, a thla tel le a kum telin a lo inhlat diek diek hlak. Chu thil chun ei ram le ei hnam ngirhmun  khawm  hi,  a  mi’n  thlirtir  naw  thei nawh  a.  Ram  dang  le  hmun  danga  thiltlung ang bawkin, ei ram le ei hnama khawm hin, a tlung ve naw thei si naw a. Inchukna ei uor le ei uor naw hin, ei ram hmelhmang le ei hnam hmelhmang hi, nasa takin a sukdanglam hlak a nih. Chuleichun, inchukna hi a hma neka a le  tama  ei  uor  nawk  zuol  sau  sau  naw  chun, inchukna uor hnamhaiin, ‘khi …khi..’ an tlung hnungin, eini chu, ‘khu… khu…’-ah  ei la um ding a nih. Chu chu, a tak taka tlung pei a ni leiin, vawisuna ei inditsakna rawl hi, ngaiven dingin, nu le pa po po le inchuklaihai po po, ngen tak meu meuvin ka ngen mawlh mawlh a nih.

Mithiem  filawr,  khawvel  inher  dan  thlir thiem,  H.G.Wells  chun,  “Mihriemnauhai chanchin  chu,  ‘Inchukna’  le  ‘Sietnarapthlak’ inruolsiekna a  hung  ni  deu  deu  an  tah”  (Human  history  becomes  more  and  more  a  race between ‘Education’ and ‘Catastrophe’) a lo ti hi a’n dik á¹­an ta hle. Lekhainchukna ngaisak ram le hnam chu, ‘sietnarapthlak’-a inthawkin an insawn hla deu deu pei a; Lekhainchukna ngaisak lo ram le hnam chun, ‘sietnarapthlak’ an hmasuon el chau ni lovin, sietnarapthlakin an kim le vel po povah, a huolin an huol vel mup ta a nih….! Chuleichun, ‘sietnarapthlak’-a inthawka insiekiengna lampui kawitan umsun  chu,  ‘inchukna’  ngaipawimaw  hi  a  nih.. .Hrietna dinga na nei chun, hriet a hun tah

Tiemtu  ditum  takhai,  tulai  khawvela  ei damkhawsuokna  ding  umsun  chu  ‘Inchukna’ chau  hi  a  nih  ti  hi  hre  thar  ei  tiu  khai...  Inchukna  chau  hi  a  nih,  ei  damkhawsuokna hnukpui chuh. A bikin eini tlangmihai lek lem hi chu, inchukna naw, damkhawsuokna ding, ieng thil dang khawm ei neiin ka hriet nawh. Inchukna tieng nasa taka hma ei pu chun, India Sawrkar á¹­hatna zarin, ngirhmun insang tak takah  ei  invawrkai  thei  zing  a  nih.  Inchukna hin  hnam  insang,  hnam  inhnuoi,  hausa  le rethei,  hmelá¹­ha  le  hmelsie,  pumduong  á¹­ha  le pumduong chin a thlier naw a; a taima ma le a  tumru  ru  an  dingchangin  an  invawr  insang el lem a nih. Mithiem nau chau, mi hausa nau chau annawleh mi ropui le lal nauhai chauvin lekha an thiem thei ni sien chu, hril ding a um kawk naw ding a ni a. Annawleh, hnam ropui amanih, hmelá¹­ha le pumduong á¹­hahai chauvin,  lekha an thiem thei dam lo ni sien chu, thawngaina a um der naw ding hi a lo nih..! Chuong dam chu lo ni sien, kei dam hi ka baivai hle ding a nih!!

Amiruokchu, chu chu ni lem lovin, Pathien angpui  el  khawm  ni  lo,  Pathien  angna  neia siem mihriemnau taphawtin an ban phak ding ‘inchukna’  hin,  pasie,  rethei,  mitdel,  naset, á¹­awngtheilo, kebai le kutbulhai chen khawm, tukhawm  hnawl a nei naw a; chuonghai hman hman chu a ditsak lem amani aw.. ti dingin a um lem a nih. Kha hma deu khan Churachandpur  College-ah  Career  Guidance  programme kan huoihawt a. Chu huna chun Pu Mani Ram Sharma IAS-in a chanchin a hril a. A mi tawk hle. Rajasthan State-a khuo chiteah a pieng a. A seilenna khuoa chun electric khawm a tlung phak ve naw a. Chun, a na a set a, zirtirtuhai inchuktirna  khawm  a  hriet  mumal  thei  ngai nawh. Chu sa sa chun lekha an chuk á¹­awk á¹­awk a. IAS Officer ni a tum tlat leia bei fan fan a nih. A tawp a tawpah IAS a hung exam. ta a. Preliminary Exam. le Main Exam.tlingin Interview chen tling sien khawm, naset a ni leiin, ‘Physical fitness’-a khan a hung tla ta a. A tum ru tlat chun iengkhawm le tukhawmin an dang zo  naw  ding  a  nih  ti  hrein,  exam.  chu  a  pek thar nawk pei a. A dang po po tlingin, ‘physical fitness-a bawk khan a hung tla nawk pei a. Chuong ang ngawta vawi 4 a tling hnung chun,

Prime Minister Dr.Manmohan Singh chu hung inrawlin, IAS Officer dinga ‘recommended’ a hung ni ta khawng khawng a. (‘Disable Quota’-a tling ni lovin, a thiemna le a tumruna lei lieu lieuva tling a nih. IAS ang Top Service-a hin ‘Disable Quota’ a  um ngai nawh). A nakawra inbuk ding ‘ear-phone’ inchawkna ding khawmin `8,00,000/- (Lakh 8 ) zet, Prime Minister hin a ‘sanction’ niin an hril. Churachandpur  District-ah  Assistant  Commisioner  sin  a hung chel a. Ngaisang a um á¹­eng á¹­eng hle.

Ka hril nuom chu hi hi a nih. Pu Maniram Sharma  hin  lekha,  inchuk  á¹­awk  á¹­awk  naw sien chu, iengtikawng khawmin, IAS Officer ni thei naw ni a, lekhathiemlo lo ni sien chu, a naset leh, a chan chu lungsietum tak ning a tih.  Amiruokchu,  lekha  inchukthiemna  chun ngirhmun insang tak, IAS Officer ngirhmunah a hlangkai a, mi naran hnuoia um ding kha, mi naran chungah a hung inhlangkai ta a nih. Pu Maniram Sharma damkhawsuokna umsun chu inchukna  ei  ti  ‘education’  hi  a  ni  a.  Chuong ang bawk chun, eini Tribal hnam hnuoihnung, tribal-a khawm, ‘bal’ double-a ‘bal’ hai khawm hi, ‘education’ a um lei hin, mi ni ang ang ni phakin, mi phak ang ang ei phak zo ve thei a. Chu chu, ‘education’ zar a ni leiin, ‘education’ hi, ei damkhawsuokna umsun a nih ti naw thei ding an nawh.

Chuleichun  annawm,  ‘education’  ngaisak  sak  an  changkanga  an  ngir  suok  pei  el hlak hih...! Ei ram le ei hnam hi ka en hlak a. Chanchiná¹­ha  chau  kha  lo  hung  lutin  ‘education’ khan hung zui naw ni sien chu, vawisun dam  hin  ei  la  va’n  hnuoi  awm  de  aw…ka  ti hlak. Mi tam tak chun ‘Education’ hi, khawvel ropuina le inlalna hnawtna ang chauva hrilin, ei hnuolsuot hlak. ‘Education’ á¹­hang lo chun, ‘Chanchiná¹­ha’ ringawt hin kawngro a suk thei naw a nih ti hi ei hriet ka nuom. ‘Education’-in an thuopui naw chun, ram insawrkarna a ngir thei naw a, hnam hmasawnna a um thei bawk naw  a,  kohran,  khawtlang  le  insung  a  ngir mumal thei bawk nawh. Chuleichun, mihriem khawvel  hi,  education  chauvin  a  dawmngir thei  a;  education  chau hi  ei  damkhawsuok theina umsun chu a nih.

A kharna dinga ka la hril nuom chu hi hi a nih.  Mimal  khawm  ni  sien,  mi’n  inchukna  a ngaipawimaw a, khawvel thiemna iemani bek nei  tuma  á¹­hang  a  lak  fan  fan  chun,  ama  chu mi hlawtling la hung ni’ng a ta, damkhawsuok bawk  a  tih.  Chuong  ang  pei  chun,  sungkuo, kohran  le  khawtlang  khawm,  inchukna  tieng ngaisak sak chu an hung changkang pei hlak. Chu chu ram le hnama khawm an dik pei hlak a nih. Thaw ro, mimal, sungkuo, kohran, khawtlang le, ram le hnama ei damkhawsuok theina dingin, inchukna tienga hin á¹­hang la zuol sau sau ei tiu khai..! Inchukna hi ei damkhawsuok theina umsun a ni si a.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate