~ H. Zaneisang
Hmasâwnna Thar Vol 29/182 dated 25/05/2014 issue-ah, kei le kei Lalremkim Pu inti a “Lapa ṭawngṭaina (The Lords Prayer) ka hril ve hlak dân” ti thupui hmanga article ka ziek kha hei sunzawm nâwk ka tih ie. Tu ṭum khawm hin Mathai Bung 6 châng 9 le châng 13 thu bawk hi a nih hohlimnaa hmang ei tum chu.
Ka unau, ka chipui hai kuomah, ‘Hmar ṭawng bâk chu ṭawng dang thiem ka nei nawh,’ ka ti hlak a. Chu ṭawngbau khawm chu mihaiin, ‘Anleh Hmar ṭawng chu i thiem vieu a ni ?’ tî’n min dawn hai sien chu, dawn harsa ti’n ka kahâk zâk el âwm bawk si. Ṭawng dang hriet le thiem dukdak nei ṭhak lovin kum 70 nêka tam rau ka mihriem chanpuihai leh thu sie thu ṭha hril le inbieknaa ka hmangtah le ka hmang mêk, ka nu ṭawng Hmar ṭawng hi, ka upa deu deu a, intak ka ti deu deu. Intak ka ti êm ti leiin thlâkna ding ṭawng dang hlak chu thiem ka nei ṭhak bawk si nawh. Chuong zing lai chun, Hmar ṭawng hmang le ziek chungchânga hohlimna ṭhuoitu ah ṭhang ka hei tum rêk a ni hih.
Hmar ṭawng hmanghai hi ei population le inphû lo zetin Bible version 4 (pali) zet ei nei a. Chuonghai chu, Bible Society, Bible for the World, Delhi Version le Pu Lalrosem Version (ti el ei tih) hai an nih. Hieng version palihai laia Bible Society version hi Hmar ṭawng hmanghai lai hmangtu tamtak le hmang tlânglâwn tak ni dinga ka ngairuot leiin, kei khawma ka hmang ve char char a. Version dang pahnih, Bible for the World le Delhi version-hai hi nei ve bawk lang khawm, ka râwn zeu zeu ti bâk chu, ka reading table an nghâk tlângpui a. Pu Lalrosem buotsai ruok hi chu, a um ve ti ka hriet bâk chu ka mitin a la hmu nawh.
Hmar ṭawng hmanghai hi tam lâwm naw inla khawm, Manipur, Mizoram, Cachar le North Cachar-hai ah ei khawsa deu tak a. Hmun khata Hmar ṭawng indik chu hmun danga chu ṭawng indik lo, a ni thei bawk ti chu tiemtuhaiin lo hrie hmasa’ng ei ta. Entirna dingin Mizoram le Manipura Hmarhaiin ‘Sa ka kâp hlum’ ei ti chu North Cachar Hills (now Dimahasau)-a chu ṭawng indik lo a ni tlat. Anni chun iengtinam an tih a, ei ti chun, ‘Sa ka kâp that’ tîng an tih.
Ei ṭawng hi thlang sâppui haiin, a thlûk i zira umzie hran nei ‘Tonal Language’ an lo ti angin, ziek dân inang chie khawm, thlûksei pêk le pêk lova umzie hran nei a tam khawp el. Entirna pahni khat chau hei la suok ei tih. (1) ‘A fe vang vang’ ti le ‘A fe vâng vâng’ tihai hi kâwk le umzie hran dai nei an ni angin; (2) ‘Lala kuomah fe la va lam rawh,’ ti le, ‘Lala kuomah fe la va lâm rawh,’ ti thu chângkim pahnihai khawm hi, hawrawp inang le inzât char nihai sien khawm, an thu tum le kâwk ruok chu an inang naw hle.
Khai leh, a hmasâ’n Mathai Bung 6:9-na hi a Sâpṭawng tienga inziek dân lo hei en hmasa phawt ei tih.
Our Father in heaven,
hallowed be thy (your) name.
ti a nih a. Tlar hnina, ‘Hallowed be thy name’ ti tak khi, ei ṭawng translation pathumhaia le Mizo Study Bible-a inlet dân hei târlang ei tih :-
1. I hming inzâum raw se. (BSI & BFW)
2. I hming inzâum sien la. (Delhi Version)
3. I hming zahin awm rawh se. (Mizo Study Bible)
Hril sei duot lovin ka hril tum tak ah lût chawt nghâl el ka tih. Pathien hming hi ei nîn, ‘inzâum raw se’ am a nih, ‘inza um sien’ ei ti el leia inzâum a ni nawh a. Ei nî’n ei inzâ naw a ni khawma Pathien hming chu inzâum sa a nih, ti chu thudik sêl ruol lo a nih. Amiruokchu, Pathien Jehovah hming inzâ lo khawvêl mihriem maktaduoi tam tak an um si a.
Khawvêl mihriemhai ei suolnaa inthawk A thisena min tlan a, vân khuo le tuia mi siemtu Isu chu, hnuoia mihriem taksa ngei puta rawng a bâwl lai khan, ama ringtuhaiin vâna Pathien thil iengkim thawthei an biek châng; Pathien Jehova hming chu inzâ hle hai sien a ti leiin, “I hming inzâin um rawse,” ti hlak ro a ti ni ah kei chun ka ngai a. Tiemtuhaiin ‘I hming inzaum rawse’ ti le ‘I hming inzâin um rawse’ tihai hi thuhmun an ni nawh ti ei hriet ka beisei. Lusei (Mizo) Study Bible-a khawm, ‘I hming zahin awm rawh se’ ti a ni khi. Pathien thil iengkim thawthei hming chu hnuoi mihriemhai inzâin um rawseh, ti ro, a tina a ni chu. Ka sûnghai leh sûngkuo maichâm kan buotsai châng, hun tâwp, hun khârna ah Lalpa ṭawngṭaina kan hril ruol hlak châng khawm, “Kan Pa vâna mi, I hming inzâin um raw se,” ti’n kan hril hlak. ‘I hming inzâum rawse’ ti ringawt hin chu, a thu tum tak a kâwk fûknaw deu nî’n ka hriet hlak.
Ei hril tah ang chun, Pathien hming hi ei inzâ naw a lo ni pal khawma inzâum sa a nih a. Amiruokchu, Isu Krista hnuoi taksa puta hi khawvêl ah rawng a bâwl lai khan, Ama ringtu le ngainatuhai chun A hming ringawt khawm inzâ hle hai sien a ti leiin, Ama ringtu le zuituhai ṭawngṭai dân an chûktir khawm a, ‘Kan Pa vâna mi, I hming inzain um rawse,’ a ti ni ngei dingin ring a um. Nang tiemtu khawma hei ngaituo chet chet la, ‘I hming inzâum rawse’ ti ringawt hin chu, ei Lalpa Isu’n Ama ringtuhai an ṭawngṭai chânga ṭawngṭaina thu an insam dân dinga an chûktirna san laimu tak ṭhel deuin i hriet ve deu naw maw? Kei le ka sûnghai chun, ‘Kan Pa vâna mi, I hming inzain um rawse …’ ti’n kan hril ruol hlak.
A dawta chun Mathai Bung 6:13 hi lo hei bî chieng nâwk ei tih. A hmasa’n Mathai Bung 6:13 thu, King James Version-a inziek dân hei târlang hmasa phawt ei tih. “And lead us not into temptation, but deliver us from evil ….” ti a nih a.
Hmar ṭawng version pathumhai le Mizo Bible Study-hai inlet dân lo hei bî/en nâwk vak ei tih.
1.Misuol laka chun mi sanhim lem rawh. (BSI) 2.Misuol lak ah mi sanhim rawh. (Delhi Version) 3.Misuol laia chu mi sandam lem rawh (BFW) 4.Misual lakah chuan min chhandam zâwk ang che. (Mizo Study Bible)
Hi chungchânga ka hei hril nuom tak chu, English-a, “ … deliver us from evil” ti a ‘from’ ti thumal tak khi a nih. BSI, Delhi Version le Mizo Study Bible chun, ‘misuol lakah’ ti’n an inlet vawng a. Kei mimâwl lo hriet ve dâna chu ṭha tâwk ah ka ngai a. Amiruokchu, Bible for the World-in, ‘Misuol laia chu’ a ti tlat hin a mi sukbuoi deu hlak a. A san chu, kan kohran ah kan hril ruol châng, ka bula inṭhung unauhaiin, ‘misuol laia chu mi sandam lem rawh’ an ti châng, a thu tum tak ṭhel nia ngaiin ka ngaituona a sukbuoi deu tlat hlak a. (‘Misuol laia inthawk chun mi sandam lem rawh’ ti ni sien chu, ka lung buo ve vieu mei a tih) Chuleiin, hi thuziek tiemtuhai kuomah, ‘Misuol laka chun …’ ti lova, ‘Misuol laia chu…’ ti hin a thu tum tak ṭhel deuvin i lo hriet ve naw maw ?
Kei le ka sûnghai chun, sûngkuo maichâm kan siem châng, kan hun tâwpna tak ah ‘Lalpa ṭawngṭaina kan hril châng, singular number ‘misuol’ ti ṭawngbau hmang el lovin, plural number hmangin ‘Misuolhai laka chun mi sandam lem rawh,’ kan ti hlak.
Phone 9862065735.
Hmasâwnna Thar Vol 29/182 dated 25/05/2014 issue-ah, kei le kei Lalremkim Pu inti a “Lapa ṭawngṭaina (The Lords Prayer) ka hril ve hlak dân” ti thupui hmanga article ka ziek kha hei sunzawm nâwk ka tih ie. Tu ṭum khawm hin Mathai Bung 6 châng 9 le châng 13 thu bawk hi a nih hohlimnaa hmang ei tum chu.
Ka unau, ka chipui hai kuomah, ‘Hmar ṭawng bâk chu ṭawng dang thiem ka nei nawh,’ ka ti hlak a. Chu ṭawngbau khawm chu mihaiin, ‘Anleh Hmar ṭawng chu i thiem vieu a ni ?’ tî’n min dawn hai sien chu, dawn harsa ti’n ka kahâk zâk el âwm bawk si. Ṭawng dang hriet le thiem dukdak nei ṭhak lovin kum 70 nêka tam rau ka mihriem chanpuihai leh thu sie thu ṭha hril le inbieknaa ka hmangtah le ka hmang mêk, ka nu ṭawng Hmar ṭawng hi, ka upa deu deu a, intak ka ti deu deu. Intak ka ti êm ti leiin thlâkna ding ṭawng dang hlak chu thiem ka nei ṭhak bawk si nawh. Chuong zing lai chun, Hmar ṭawng hmang le ziek chungchânga hohlimna ṭhuoitu ah ṭhang ka hei tum rêk a ni hih.
Hmar ṭawng hmanghai hi ei population le inphû lo zetin Bible version 4 (pali) zet ei nei a. Chuonghai chu, Bible Society, Bible for the World, Delhi Version le Pu Lalrosem Version (ti el ei tih) hai an nih. Hieng version palihai laia Bible Society version hi Hmar ṭawng hmanghai lai hmangtu tamtak le hmang tlânglâwn tak ni dinga ka ngairuot leiin, kei khawma ka hmang ve char char a. Version dang pahnih, Bible for the World le Delhi version-hai hi nei ve bawk lang khawm, ka râwn zeu zeu ti bâk chu, ka reading table an nghâk tlângpui a. Pu Lalrosem buotsai ruok hi chu, a um ve ti ka hriet bâk chu ka mitin a la hmu nawh.
Hmar ṭawng hmanghai hi tam lâwm naw inla khawm, Manipur, Mizoram, Cachar le North Cachar-hai ah ei khawsa deu tak a. Hmun khata Hmar ṭawng indik chu hmun danga chu ṭawng indik lo, a ni thei bawk ti chu tiemtuhaiin lo hrie hmasa’ng ei ta. Entirna dingin Mizoram le Manipura Hmarhaiin ‘Sa ka kâp hlum’ ei ti chu North Cachar Hills (now Dimahasau)-a chu ṭawng indik lo a ni tlat. Anni chun iengtinam an tih a, ei ti chun, ‘Sa ka kâp that’ tîng an tih.
Ei ṭawng hi thlang sâppui haiin, a thlûk i zira umzie hran nei ‘Tonal Language’ an lo ti angin, ziek dân inang chie khawm, thlûksei pêk le pêk lova umzie hran nei a tam khawp el. Entirna pahni khat chau hei la suok ei tih. (1) ‘A fe vang vang’ ti le ‘A fe vâng vâng’ tihai hi kâwk le umzie hran dai nei an ni angin; (2) ‘Lala kuomah fe la va lam rawh,’ ti le, ‘Lala kuomah fe la va lâm rawh,’ ti thu chângkim pahnihai khawm hi, hawrawp inang le inzât char nihai sien khawm, an thu tum le kâwk ruok chu an inang naw hle.
Khai leh, a hmasâ’n Mathai Bung 6:9-na hi a Sâpṭawng tienga inziek dân lo hei en hmasa phawt ei tih.
Our Father in heaven,
hallowed be thy (your) name.
ti a nih a. Tlar hnina, ‘Hallowed be thy name’ ti tak khi, ei ṭawng translation pathumhaia le Mizo Study Bible-a inlet dân hei târlang ei tih :-
1. I hming inzâum raw se. (BSI & BFW)
2. I hming inzâum sien la. (Delhi Version)
3. I hming zahin awm rawh se. (Mizo Study Bible)
Hril sei duot lovin ka hril tum tak ah lût chawt nghâl el ka tih. Pathien hming hi ei nîn, ‘inzâum raw se’ am a nih, ‘inza um sien’ ei ti el leia inzâum a ni nawh a. Ei nî’n ei inzâ naw a ni khawma Pathien hming chu inzâum sa a nih, ti chu thudik sêl ruol lo a nih. Amiruokchu, Pathien Jehovah hming inzâ lo khawvêl mihriem maktaduoi tam tak an um si a.
Khawvêl mihriemhai ei suolnaa inthawk A thisena min tlan a, vân khuo le tuia mi siemtu Isu chu, hnuoia mihriem taksa ngei puta rawng a bâwl lai khan, ama ringtuhaiin vâna Pathien thil iengkim thawthei an biek châng; Pathien Jehova hming chu inzâ hle hai sien a ti leiin, “I hming inzâin um rawse,” ti hlak ro a ti ni ah kei chun ka ngai a. Tiemtuhaiin ‘I hming inzaum rawse’ ti le ‘I hming inzâin um rawse’ tihai hi thuhmun an ni nawh ti ei hriet ka beisei. Lusei (Mizo) Study Bible-a khawm, ‘I hming zahin awm rawh se’ ti a ni khi. Pathien thil iengkim thawthei hming chu hnuoi mihriemhai inzâin um rawseh, ti ro, a tina a ni chu. Ka sûnghai leh sûngkuo maichâm kan buotsai châng, hun tâwp, hun khârna ah Lalpa ṭawngṭaina kan hril ruol hlak châng khawm, “Kan Pa vâna mi, I hming inzâin um raw se,” ti’n kan hril hlak. ‘I hming inzâum rawse’ ti ringawt hin chu, a thu tum tak a kâwk fûknaw deu nî’n ka hriet hlak.
Ei hril tah ang chun, Pathien hming hi ei inzâ naw a lo ni pal khawma inzâum sa a nih a. Amiruokchu, Isu Krista hnuoi taksa puta hi khawvêl ah rawng a bâwl lai khan, Ama ringtu le ngainatuhai chun A hming ringawt khawm inzâ hle hai sien a ti leiin, Ama ringtu le zuituhai ṭawngṭai dân an chûktir khawm a, ‘Kan Pa vâna mi, I hming inzain um rawse,’ a ti ni ngei dingin ring a um. Nang tiemtu khawma hei ngaituo chet chet la, ‘I hming inzâum rawse’ ti ringawt hin chu, ei Lalpa Isu’n Ama ringtuhai an ṭawngṭai chânga ṭawngṭaina thu an insam dân dinga an chûktirna san laimu tak ṭhel deuin i hriet ve deu naw maw? Kei le ka sûnghai chun, ‘Kan Pa vâna mi, I hming inzain um rawse …’ ti’n kan hril ruol hlak.
A dawta chun Mathai Bung 6:13 hi lo hei bî chieng nâwk ei tih. A hmasa’n Mathai Bung 6:13 thu, King James Version-a inziek dân hei târlang hmasa phawt ei tih. “And lead us not into temptation, but deliver us from evil ….” ti a nih a.
Hmar ṭawng version pathumhai le Mizo Bible Study-hai inlet dân lo hei bî/en nâwk vak ei tih.
1.Misuol laka chun mi sanhim lem rawh. (BSI) 2.Misuol lak ah mi sanhim rawh. (Delhi Version) 3.Misuol laia chu mi sandam lem rawh (BFW) 4.Misual lakah chuan min chhandam zâwk ang che. (Mizo Study Bible)
Hi chungchânga ka hei hril nuom tak chu, English-a, “ … deliver us from evil” ti a ‘from’ ti thumal tak khi a nih. BSI, Delhi Version le Mizo Study Bible chun, ‘misuol lakah’ ti’n an inlet vawng a. Kei mimâwl lo hriet ve dâna chu ṭha tâwk ah ka ngai a. Amiruokchu, Bible for the World-in, ‘Misuol laia chu’ a ti tlat hin a mi sukbuoi deu hlak a. A san chu, kan kohran ah kan hril ruol châng, ka bula inṭhung unauhaiin, ‘misuol laia chu mi sandam lem rawh’ an ti châng, a thu tum tak ṭhel nia ngaiin ka ngaituona a sukbuoi deu tlat hlak a. (‘Misuol laia inthawk chun mi sandam lem rawh’ ti ni sien chu, ka lung buo ve vieu mei a tih) Chuleiin, hi thuziek tiemtuhai kuomah, ‘Misuol laka chun …’ ti lova, ‘Misuol laia chu…’ ti hin a thu tum tak ṭhel deuvin i lo hriet ve naw maw ?
Kei le ka sûnghai chun, sûngkuo maichâm kan siem châng, kan hun tâwpna tak ah ‘Lalpa ṭawngṭaina kan hril châng, singular number ‘misuol’ ti ṭawngbau hmang el lovin, plural number hmangin ‘Misuolhai laka chun mi sandam lem rawh,’ kan ti hlak.
Phone 9862065735.
