Responsive Ad Slot

PI - PU SULHNUNG

Tuesday, December 27, 2011

/ Published by Simon L Infimate
~Louis L. Keivom, VIRTHLI Columnist

Changal hmea sathu le changal (soda) thang lo chun a ‘changal hme’ thei der naw angin, Mizo hnathlakhai lai a bikin (Hmarhai) Biek In inkhawm le lengkhawmna hmuna an fuonkhawm chang ‘Khuong’ bova inkhawm le lengkhawm huoihot chu kalbi kim thei der lo, changal hme suong sia a changngal tak thlak loa inti changal hme suong em em ringot, a puipatak ( a changal) thang si lo fak dinga thur suok ang deu a ngaina a um chutie. ‘Changal hme a thu a al inchawitawka suong chuh bubeng a tlak’ an lo ti hlak angin, biek In inkhawm thataka suk inhoitu ding chun Khuongpui a tlira tlir ngei naw chun lengkhawm boruok a suk inhuom tawka ngâi nawna nunpui hin a um tlat. Chu umzie chuh khuong chu an nunpuia inthlung det tlat ani lei a nih. Anleh, chuongang lawma Hmarhai sakhawbiekna hmuna chanvo le hmun poimawtak hluotu ‘Khuong’ chu iengtik hun chen a inthok ta a an lo hmang t’am ning ata? Ieng angin am an nunpui le ziepuia zung keiin poimawna alo nei a? ti hi a hril an tak khop el. Pi pu thukhawchang an hrilna a chun, ‘Thlanrawkpa’n  khuong a chawi lai dai ta khom khan khuong hi an lo hmang dai tah’ tiin titi thukhawchangah an lo hril hlak. ‘Khuong’ an lo hmangna tak chu Chong an chen zutha an thil nikhuoa hlapui rem huna an lo hmang hlak a nih. Khawtlang Inthawini le ser-le-sang an hmang nikhuo a khom khuong bovin an thaw ngâi nawh ti thei khop hielin khuong hin an nunpuiah khan hmun poimaw tak a hluo a nih. Hmakhawsanga khuong an lo ngaithupui zie an hril dan chun ‘khaw khat a  khuong pakhat bak  nei ngai ani nawh’ an lo ti hiel hlak a nih.

Pipu thonthu an hrilna a chun, ‘Khuong’ hi ‘Rau’ nei ana, ‘khuong rauin mi a soisak hai chuh an rethei hle a nih’ an lo tih hlak. Chuleiin khuong rauin a soisak an inlau leiin vantlangin khuong an tuk chang el khomin khuonghmai suntlangtu ding chun minaran an hmang ngai nawh. Pahnam sung amanih khawsunga pasaltha le huoisen kher an lo thlangsuok  hlak an tih.

‘Khuong’ chuh thingtum a lu le mong inkawkonga verkuok el ana, a tanbe (a ‘hmai’ khom an ti hlak) khing hni ve ve chu savuna tuom phui hma chun khuong ani nawh.  Savuna a hmai an hup hmain khuong sung a chun a ‘thla’ amanih a ‘rau’ khah khum sa an inlau leiin a hmai savuna an hup hmain a sungah saihli le saihlum an sie kher hlak a nih. An sie nasan nia an hril chuh,Iemani tia hriet naw lei a ‘Khuong thla’ amanih ‘Khuong rau’ kha khuong sungah an lo khumsa pal ni hlau rawi atih ti an inlaua, hriet naw leia ‘khuong rau’ khah a sungah an lo khumsa pal ani chun tiin saihli khan an tuom na savun kha hung kap veng ata, rau chu a hung suok thei na ding tia saihli le saihlum an sie sa kher hlak alo nih an tih. Khuong hmaia savun chu a tawl that hma’n a hmai lailung takah an verkuo a. A hmai an ver kuok nasan nia an hrildan chun, khuong sunga ‘khuong rau’ khah a ningintel leia a suok nuom ani chun a suok el theina dinga a hmai khah an verkuo hlak a nih tiin an hril hlak. Hnamtin hin mani nunpui le inmilin  vuok chi,ben chi, chum thum chi,nokrik chi an nei senga chuonglai zing chun hnamdang hai khuong chu a hmai verkuok an um ngai nawh. Chu chuh hnamdanghai khuong le Hmarhaiin khuong an nei dan le kalhmang inang naw na chuh. Entirna’n Khasi hai khuong hi ‘Ksing’ an tia,  an khuong a hmai khingtieng chu bawngchal vunin an tuoma, a khing tieng ruok chuh a pui vunin an tuom ve thung a nih. An hang ben khomin ben dan hrante an nei hlak.Hmarhai ruok chun chuongang chun an nei ve nawh.

Pi-le-puhai ngaidan chun, Khuong khah ‘Rau’ nei a an ngai leiin chongchen an tumtiek ni chun khuong ‘Khuong Rau’ inthlana’n a hranin Val Upa’n nunghak upa thuoiin khawhnawmah an inthla hlak. An inthlana hla chu hieng ang hi a nih.

‘Changsiel fa re rawh,

Sizawl a panna ramah,

Kamkei va tawng pam luo raw seh.

Thila khuongpui vung,

In lo a panna ramah,

Palfung va tuok pam luo rawh e’ tiin.

 An van thla zo ta chun khuong rau chu ti ding um ta lovah an ngai hlak.  Hienganga ursun le puithutaka Sakhawbiekna thila an lo hmang hlak ani leiin, Kristien haiin an Sakhawbiekna hmun le hunserah an hmang ve ding awma an lo ngai mang naw lo awm a nih.

Kum 1918 lai Lushai Hills-a Durtlang Kristienhai chun an khaw kawl Siphir khuoa Kristienhai an va kana, chu hun a chun tuolchen le salu an lam hun a an hmang hlak ‘khuong’ chuh an inkhawmna hla thuoitu dingin an hmang ni awm a nih. Hi hih Mizo hnathlakhai chanchinah khuong an hmangna hmasatak niin an hril. Ring nekin, chu tum chun an khuongpui hmang chu an ramhuoi biekna khuong e ti lo chun an hlimpui zek nghe nghe niin an hril. Kristien an ni hma chun Khuong chu salu lam/chongchen nikhuo le zu hmun hlimna hun a chau hmang hlak a an lo ngai hlak a nih.

Sienkhom, Pi-pu Sakhuo maksana Kristien haiin an inkhawmna hmun le lengkhawmna zawla hai chen khom khuong laluta an hang tlir dat dat el chuh Pi-pu khawvela la chambang zing hai chun inhmein an hriet thei ngang naw a ni awmin an hril hlak.  Chu boruok chu fe peiin Chongchen le Khawser an thawni khuoa an lo intawi hlimpui hlak, Khuong chu Biek Inah a hmatawng poimaw tak hmun chu a chan ni tain, chongpu hlun le hmun poimaw tak a hung hluozui ta pei a, Zohnathlak Kristienhai tading chun khuong bo chun hla sak thei lo ang tluk, inkhawmna hmuna hmangruo poimaw tak hlabi remtu, hla inawi le anrang bithliekpektuah ei lo hmang zui ta pei a nih. Chutaka inthok chun  ringtu an hung pung sap peia ringnawtu nekin an hung tam ta leiin zu hmuna Chongchen ni le Khawser nikhuo a an khuongpui hmang ang chu a hranin inkhawm ni a hmang ding bik lieuin khuong an siem ve tah a nih.Kristien an ni hnunga Biek Ina khuong an hmang tanna hmasatak ni a an lo hril hlak chuh hi hmun hi niin thonthu angin an hril hlak. Hi thila inthok hin Sakhuo le Hnam nunpui (Kalchar) hi intlon zing an nih ti a sukfie em em a nih.

Mizorama Chanchintha a hung lutna Gospel Centenary January 11, 1994 kuma an hmang tum khan mitamtak lungril latu ‘Centenary Khuong Lien’ ding chuh ienganga lien am ning a ta?  Khawlai rampui hnuoi am kumparo thing kik thluk ding hmu ning a ta? ti chuh ngaituotupawl le mi tamtak buoina le a boruok hnengtu laia a len pawl tak a nih.Tuoltlanga chechang pawl le tapsakbula thingpui sen khiet puma titi hlaw tak niin an hril bok.Chanchintha hung lutna boruok inlumlet thlifim nekin hmanin ‘Centenary Khuong Lien’  feet 7 le Inches 10 a lien, Feet 6  a insang chuh Centenary boruok suklumtu le sukropuitu laia pakhat nia hriltu an tam el. Independent Church of India khomin Gospel Centenary an tlung lawmna puithutakin kum 2010 February 26 ni khan Sielmat,Churachandpur(Manipur)a an hmang vea, Meghalaya District sunga khom March thla khan ICI chun Meghalaya State sunga Hmar bing chengna a khawlientak Khaddum khuo, kum 1948 March thla laia Mi rorum,pa awmkhau le huoisen Pu Pawnga’n sahrang le khawhrihai hnotdara a isat Chanchintha engin a tlung chil ta khuo a chun Gospel Centenary Lawmna hunser ruoipui ngei thea hmang ve a nia, hi ni hin Gospel Meiser Mizoram Synod Kohrana inthoka an va lak la hring zing khah inchok a nia hi tuma meiser hmang hi meiser indiktak, khawnvartui le mombati mei nilo, thingtlangpa rawmeiser thlersep lien thatawka khittel ngei chu insitin Khaddum khawsungah keiin hma ka thuoia, Bieltu Pastor leh Chanchintha meiser chu kan chawiluta, lampui intluona mipui lo ngirhai chun “Lalpa’n ropuina chang raw seh” ti puma khek peiin Hall kan pana, a hmun kan tlung chun Centenary Khuongpui hi nia vuok ding tiin Upa Ngamdinglien kum 80 mi, Pu Pawnga naupa’n thlatam alo buoipui, Invong thing,a hmai sasen vuna tuom ‘Centenary Khuongpui’  inri dup dupin kan hei hlap a, a bullai Darkhuong pui an khai chu inri vung vungin kan hei hlap chu Centenary a sukthupui khop el. Chuleiin, Mizo hnathlakhai nunpui hi ‘khuong’ leh inzawlna inthuk tak alo nei a nih.

Mizo hnathlakhai laia Hmar Kristien hlakungpui, mihmasa, phuoktuhaiin hla thluk an siem hai dam kha ei hang en thawi vuot el khomin, khuong leh iengangin am inzawlna a lo nei a? ti hriet el thei a nih. Pastor Thangngur-in a hla siem hmasatak

‘Hringna inthieng siemtu, an ditnawh Zaionah,

Hmingsiet le lungngaina phurin an inmantir;

A beifatuhai kha doral an inchang zo,

A sulhnung an hung zui, mipui tiem seng nawha’n,

Juda’n hma a thuoi hlema in mantir di’n…….” ti hla a hang siem dam hi ei

hang suichieng chun a hla thluk siem dan (a scale) le Sesun Inchong an thaw nia an tuol lamna hla CHON LAM hla thluk leh a kar a lan hlat naw hle a nih. Hi hin hnam Kalchar le ei Kristien Kalchar hih intlon zing an ni zie a suklang a nih. Hmarhai Khristien an hung ni hlim laia  hla an lo siem hai reng reng kha a bul intanna le a tawpna chuh hnuoi tieng a inkuoi thla deu vong a nih. Hnuk laia intlok amanih infawn dar dar a tan le zo ani deu vong a nih. Pastor Lienrumin Independent Kohran Hla bu-a ‘Zaion Khawpui’ a siem dam kha zuk bi thuok inla,

‘Ni tla ngai naw Zaion khawpui,

Ngaiin kan rum ka tap sun ni tinin,

Puon ropui silin an leng tlansahai,

 Ka ta’n hmun a um ve’m chu ram a chun…..” tia a a thluk a siem dan dam

kha  Kristien an ni hmaa zu hmun, sa hmuna khuongte kik a sak ker ker chi ang thluk a siem ana, a thluk an nemin lung a zema, an sang nawa, an hnuoi bok nawh. Tuipui chungah longin ei intawla a changin tuipui an sanga, a changin an hnuoi nawk duok duok ang el in a tuolto thluk awm hnenga innem rai a siem a nih. Tulaia Key Board leh chang fengfonga ei rem pek hin a phuoktu’n a phuok dan leh mel tamtakin an pelsan anih.Key Board le sak chi a phuok ani naw hrim hrim a nih.
Pastor V.T.Kappu’n ‘AW KALVARI’ ti hla a phuok dam khah

“Kawlva angin inleng thiem lang chu,

  Ka Lal thina hmun va fang ka ta

  Chu chun kan tlanna va hmung ka ta;

  A hmela thisen kai hnieng hnieng chu,

  Hmangai puon nemin va hrung ka tih.



 Kalvari. Aw Kalvari,

 I chungah I lal an khaikang khah,

                 Thola an hemdena thir phawi la,

 A thisen far khah hei hrufai pek rawh’ a phuok dam khah nguntakin a thluk hei bichieng la, a tanna le a tawpna hai hih rawl intlor dar dara sak chia siem ana, hi scale hih khuong le naw chun remfuk thei chi ani naw hrim hrim.

Sienkhom, tulai thangtharhaiin an suokdan ngaisak lova an thati zawng le nal an ti dana hlathluk chang fek fok in Bar le Club halla khiet malam zinga sak chi ang ela an hung sak suok pek el hi chuh ana taluo deu a nih. An thlarau khomin rem ti thei dingin ka ring nawh. Khuong le inrem dinga a siemtu’n a siem khah khuong le inrem thei ta der lo ding ang khop a an hung sak suok el ta hin a hlutna le a thlumna thlanah an vui hmang pek der el a nih. A poi tak zet a nih.

Chuongangbokin, Independent Hlahai hi hnamdang tonga inlettu an pung peia, hnam tinin hla ni sien tong ni sien a mani thluk fepui dan ei nei seng, Independent hla phuoktu haiin a thluk an siem dan anga sak suok an vang khop el. Inlettuhai hin a hlathluk khom inchuk sa pei hai sien a tha awm ngot el.



Copyright: VIRTHLI.COM retains full copyright of all published content, unless an excerpt or code snippet is attributed to another website. To republish posts, the best way to do this is with a link to this web page.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate