Hmar Biel Hi Hmar Ram Am, Kuki Ram?

Simon L Infimate
~Fimtuothang Nungate, Parbung

Kum 2003 January  ni 9 ah Tipaimukh Dam chungchang thua Manipur Government le NEPCO haiin inremna thuthlung (Agreement) an ziekna points 12 hai laia ka lungril them bêk bêk pakhat chu “Compensation chung chang thua NEPCO le Landowner hai lo inbieng an ta, lo inpêng an tih. Inpêk dan ding chu kum 1892 Act dungzui le kum 1982 Act dung zuia inpêk ning a tih” ti thu hi a nih.

 

Hmar biel hi Hmar haiin ei pi le pua inthawka ei lo chêngna tu chenna Hmar hnamin MLA ei nei theina chu Hmar biel hi a  la nih. Hmar hai hi khawtina Lal neiin Lal thuneina hnuoia Lal Busung, Lal Sadar le Leiman (Casena) chawiin an lo khawsa a, Amiruokchu Hmar hai laia Lal hai chu a tam lem Kuki (Thado) an nih. Hmar inlalna khuohai chu hieng Patpuihmun (Sartuinek), Pherzawl (Talan,Serhmun) le Leisen hai hi an nih. Kuki inlalna khuo hai chu hieng Tinsuong, Hmuizawl (Damdiei), Tulbung (Maulien), Thingpan, Taithu, Parbung, Lungthulien, Senvon (Rawvakawt), Hmawngzungkai (Hmarkhawpui,Tipaimukh), le Parvachawm, Chun Vangai tlang dunga Zeikhan le khuo á¹­hen á¹­hen. Hienghai hin kum 1892 khan British (Saphai) kuoma inthawkin ramneitu (landowner) nina lekha lo lain, an ram sunga Hmar chênghai chun Lal Busung,  Lal Sadar le Leiman (Casena) chawiin an lo khawsa a. Lal hai chun Manipur Reng kuomah an Leiman (Casena) chu an lo pek hlak a. A Lal nina chu thlengthei khawm ni ta lovin Chief Appoinment an lo nei ta a nih.

 

Kum 1947 khan India in Independent a hung hmu khan Reng le Lal thuneina chu hung suktâwpin mipui roinrelna (Democarcy) hmangin India ram hmun tina Tribal hai lai khawm hmang a hung ni ta a, amiruokchu vangduoi tlaktakin Lal hai chu Manipur Rengin Compensate a pek tlawm leiin an lâk nuom naw a, kum 13 zet India in Independent a hmu hnungin Lal thuneina hnuoia ei la um ta rawp a. Kum 1960 in  Hmar le Kuki kara inhrietthiemnawna a um leiin buoina a hung suok a, Lal thuneina chu suktâwp a ni tah. Chutaka inthawk chun Manipur Government remruotna angin Village Authority mipui ithlang ngeia nei a hung ni ta a. Chu chena inthawk chun Leiman(Casena) khawm Lal hai hming ni ta lovin mipui ithlang Village Authority hminga chawi a hung ni tah.

 

Amiruokchu Hmar Biel sunga Tipaimukh ah Central Government in Project hung siem a tum a, a siemtu dingin NEPCO a pek a ni ti an hriet charin Hmar Biel sunga Lal hai chun Lal Association indinin kum 1982 khan an pata chu lo sukthar (Renew) nawkin Manipur Government khawmin a lo pawm pek nawk a nih. Hmar hai hin Assembly Hall ah mi hril pek tu dingin kum 2003 hin MLA ei nei naw ma ni aw ka ti rum rum chu tie! 2004 kum hin ka lungril intarna chu topui el chi niin ka hriet naw leiin Hmar biel hi a neitu Landowner Hmar ngeia siem dingin lampui ka dap á¹­an ta a. Tipaimukh Dam Affected Association,Chairman Pu.Laltholien Rawvakawt kuomah ka lungril intarna hai le ka phurrik chu ka hril a. Ama khawm chun “Hi thil hi sukfel a ni naw chun á¹­hangthar la hung um pei haiin tulaia á¹­huoituhai hi ei thi hnung khawmin ei luru cho dawkin la rawt phit dap an nuom el ding a nih” a lo ti a. Kum 2004 kumma chun khuo iemanitawk sirin “Ei ram hi ei hmingin siem ei tiu” tiin khawtina Village Authority hai kuoma ngena siem a nih. Hmar biela Hmar hai hi ram neitu kan ni tiin Manipur le Central Gornment hai hriet a inthlunah á¹­hanglak a hun ta naw maw? Ram hmangaitu Politics leader hai le á¹­hangthar mithiemhai Hmar var an hnu ti hi ei la sukdik pei dim a nih. Ei ram politics hin fakfawm nilovin hun la hung thlung pei ding hi thlir phak sien nuom a um ngei!

 
Tags

Post a Comment

1 Comments
  1. R.E.PaulMay 22, 2012

    HMAR RAM ti hi a tak a umzie nei ding chun. ram mipui popo in voikhat a voikhat chu REVOLUTION ei move la ngai ngei a tih; Tuchen chen a mi huon ram hmang hawtu ang chova, tongna photah Lalhai / Lal Association, rambuoi laia, mani lalna seat le khuo le tui khom humngamlohai, an nuom pova in lal tum rop system hi nawt re (wipe out) hmak ding chun a damdoi tha tak chu--LAL System BAWKAWT phawt a ngai. Manipur Sorkar in hieng ram le khuohai a, Lal ni inchutuhai lekha a sukhring pek a ni ngai chun, CANCEL nawk dinga ram mipui popo in Chieftainship (Lal System) ei bawikawt ani ti suklangna dingin non violent tak a REVOLUTIONARY Movement nei rawt a tul phot a ni. Hmarram ei tia, TIPAIMUKH spelling indiklo khawm tuchen chen a , a ram mipuihai nileh Lal(Chiefs) intihai nileh, Tuidung vaipa'n TUIVAIMUKH alo lam diklo siemtha thei khom ei umnaw a, nuom a in---RUONGLEVAISUO tir ei tum el hi a kong a lam ei thelh deu an naw maw?

    ReplyDelete
Post a Comment

#buttons=(Ok, Go it!) #days=(20)

Our website uses cookies to enhance your experience. Learn More
Ok, Go it!
To Top