Responsive Ad Slot

HMAR LITERATURE SOCIETY, ASSAM CHUNG CHANG

Saturday, April 30, 2011

/ Published by VIRTHLI
~Thangnuntluong Ralsun 29 April, 2011

Dt 23,April 2011 a Lalthlamuana address-a ka ziek kha pawl dang a address leiin ama ka address a nih. Tu hin chu mimal le pawl address loin vantlang hriet dingin ka hung ziek nawk a nih.
H.S.A. Guwahati Branch-in Jt Headquarter a hnina lekha chu Pu Varchungthang Pudaite, Gen President, H.S.A. Gen Hqrs kutah kei ngeiin ka peklut, Assembly hunah a tiem lang le lang naw ka hriet ta nawh; Assembly lai hin Guwahati-a um ka ni leiin. Jt Hqrs mi pe naw pal an tih ti inlau leiin H.S.A. Guwahati thuoituhai chu ka inah ko khawmin February 19, 2004 chun Bawngsa kg 5 le Vawksa kg 2 kan chawk a, ‘ Jt Hqrs sa bela ei nghak a tul a nih’ tiin sa bel leh kan nghak a. Chu thu chu Pu Varchungthang le Pu Lura Sanate ka hang inhriettir a. Ring ang ngeiin Jt Hqrs mi pe phal nawtu an lo um a. Sienkhawm sa bel le kan nghak thu an hang hril lang chun an mi pek ta a nih. Thaw chi tak a lo nih. Kum 2006 March thla khan Board of Secondary Education, Assam (SEBA) chun Hmar subject chu Class-VIII a hmang tan dingin an rel ding a ni a. August 4,2005 a Education Commissioner Chambera kan rel khan SEBA representative pahni haiin class pahniah a ruola subject introduce an remti naw hrim kha a ni a. Keini chun Class-X chen 2006 a inthawk hmang nghal mi phal pek ro tiin kan ngen a. Kan ngen nasa em leiin Education Commissioner chun thulai tannin Class-IX chen kum thar 2006 ah Hmar Subject hmang ni raw se tiin thu a sukthluk a. A hnunga SEBA official hai leh kan hang in dawr tak tak meu chun a lo harsa khawp el. ‘Kum 2006 anthawk Class-IX a khawm hmang sa nghal kan tih, Education Commissioner-in a mi phal pek le Governor khawmin Notification an suo ta sa a ni kha ’ tia kan hril chu Board member hai a remti deu vawng an ni thu S. Duara, Academic Officer, (Curriculum) chun a mi hril leiin Board an inthung ni chun ‘Sabel leh kan lo nghak ding a nih, a remti naw an um chun Hmar Studenthaiin Sabel leh an lo nghak a nih ti rawh,’ tiin ka hril a. Mi tlawmte fe kawmin ka inah bawk sa kan suong a. Zantieng dar 4 pel depah S. Duara chun phonein a mi hung hril a, kan tam nawa chu kan lawm le hlimna ri a sie khawp el. Chuong ang tak chun Class-VIII cho ni lovin Class-IX a khawm kum 2006 khan Hmar tawng chu SEBA ah introduce a nih. A hnungah S. Duara hin ‘Hmar haiin record in break a nih, ieng subject khawm kum khatah class pahniah a ruolin introduce a ni ngai nawh,’ ti a mi hril. Ni naw sienchu kum 2008 khan Class-X Examah Hmar la um naw ni a, a kum nawk 2009 khan um cho a ta, kha kuma naupang 212 Hmar subject examtuhai khan tawng dang an lak a tul ding a nih. (Hmar subject examtu naupang : Kum 2009-ah mi 288, kum 2010-ah mi 341, tukum mi 592, Old Course examtu mi 51 thangsain). Chu fe tung pei chun Assam Higher Secondary Education Council (AHSEC) ah kum 2008 khan Hmar Subject introduce ni naw ni a, a kum nawk 2009 ah ni cho a tih. Chuong ang peiin BA subject dingin Assam University (AU), Silcharah tukum hin la um naw ni a, kum nawk um cho a tih. Hi chung changa hin hril sa dep tul thil a um. AU a hin ieng tawng khawm Second Year (Third & Fourth Semester) a cho MIL introduce a nih, Honours subject a ni si naw chun. A hmangna ding taka hmang chun Sabel hin thil a lo thaw thei khawp el.

Memorandum Ministry-a peklut chung changah Minister, Education kuoma pek a ni a, DP Goala, Minister kha official copy pek a ni lem. Keini naupang tading chun Minister laia a senior pawl tak Dinesh Prasad Goala va hmu khawm kha thil awl-ai a ni naw a. Pu Nursunthangin lampui a mi siem pek a, chu chun kan va hmu thei cho hlak a nih. July 19,2005 a kan va fe tum khawm Pa Sunthang bawkin a min rawi a. Hi á¹­um hin DP Goala chun ‘Education Minister in hmu ta?’ ti a min dawn chu ‘kan la hmu naw zing, Feb 17 a Pass I mi ziek pek kha a rawihai kan inhmu tir a chu Minister rooma kan lut an phal nawh’ tiin ka hril a. Chu phing leh DP Goala chun Education Ministry official hai phone-in a hei biek nghal a. Vai tawnga a hril a ni leiin ka hriet vawng naw-a chu ‘ Iengleia ka mi le sa hai inpu in inhmu tir naw ma na, kei ka hung ding a ni?’ a ti chu ka hriet thei. Cho zoah ‘Education ministry officeah va fe ro’ a ti a, kan va fe a, tui angin an lo innem diei el tah. Sienkhawm a minister tak upper Assam tieng a biel kanin a lo inzin a, a zingah kan va fe nawk a, ‘officeah hung loin a in tieng a um, Commissioner inbiekpui el ro’ an lo ti a, Education Commissioner chu kan inbiek pui a, August ni 4, 2PM a inbiek dingin a mi hril ta a nih. DP Goala-in mi thangpui naw sienchu la hmu naw mei nih. A technical tieng chu Hmar Literature Society, Manipur le H.S.A. thuoitu haiin thei patawpa an mi thangpui lei a nih. Mi thangpui naw hai sienchu keini rawi tading chun a kawng le lam um lo tawp a nih. A sei taluo ding a ni leiin an mi thangpui dan ziek vawng da el ka tih.

Hmar MIL lawm chung changah Pasal tha hai Hrietzingna Lungphun le Sikpui Ruoi Hmarkhawlienah an hmang tum ti kan hriet a. Chu programme hai lai chun MIL lawmna mi siem pek ro ti kha kan tum dan a ni a. Hi thu hi September 20, 2005-a H.S.A. Gen Hqrs Executive meeting zo a zing nawk September 22 tukin Pasaltha Lungphun & Sikpuiruoi Committee, Hmarkhawlienah Songkhumvel Songate le Lalringum Sanate leh thangin kan put lut a. An mi phur pui khawp el.Hi tuk hin Hmar Literature Society haiin Pu VL Muonga Pudaite In-ah bu an mi fak pui a, keini pathum kan va fe. Hmarkhawliena MIL lawm a rem naw thu ieng khawm an mi hril nawh. Chu nekin hnamin hma a sawn peina dingin thei pa tawpa hma la pei dingin an mi hril lem. An ni hai bawk hi an nih vawisun chena ‘vawi le chang en lovin saipui lam lawn la thaw ro’ mi titu hai chu.
‘………ei hmazawn senga ei thang laknahai fuon khawmin hi hlawtlingna ropui hi ei chang a nih’ ti chung changah a sawl zuol Guwahatiah nunghak tlangval iemani zat an um a, Hmarkhawlienah Tv Herald Brown le mi iemani zatin a tul ang angin an mi hung thangpui bawk.Manipur tieng hril ta angin HLS le H.S.A. Gen Hqrs thuoituhaiin thei patawp tak meua an mi thangpui leia hlawtling ei ni a, H.S.A. Imphal thuoituhai khawm vawi khat tak chu kan suksawlin ka hriet, Class-VIII syllabus lak suok ding chung changah. Sienkhawm tuhai am an ni a ti ruokchu ka hriet nawh. Chuong hai bakah mimal tam tak suk sawl nei ngei kan tih. Chuong hai po chu ngaituonaa paiin ….ei hmazawn sengah…. ti kan ziek a. Hmar hnam sunga pawl le mi po po kan tina a ni nawh. A buoipuitu le suk sawl hai po a kawk lem.
Chun, Assam rama ei tawngin hma a sawnna dinga ka contribution hi ka hisap ngai naw ang bawkin HMMC sunga ka thawpuihai khawmin an ngaituo ka ring nawh. Chu nekin mani sum sengin mani sin angin kan buoipui a. Delhia ka um san hnung lem chun a bikin Lalremthang a chungah mawphurna po po an nghat a. A cham ni ta nghal lo, a sawl hle ka ring. I sawl am? ti khawm kan dawn chuong nawh. July 31, 2009 ni chun Hmar MIL sina a tlan kuolnaah tuoksiet (accident) tuokin hospitala enkawl hielin a um a, a mi hung hril chuong nawh. A hnungah ka hriet suok tho a. Hi thilah hin HMMC chun dere hlek khawmin a thangpui nawh. Hieng ang lungril kan put lei hi ni ngei a tih, hlawtlingna kan la dawng pei hi.
AHSEC officialhaiin, “Sawrkarin teacher a la pek el naw cheu khawmin hmun hni-hmun thum a bek teaching pe thei in ti?” ti an min dawn a, ‘Aw awi’ ti ngam a ni si nawh, mi pe naw rawi an tih ti ngaituona leiin. A san chu sawrkarin phal hle sienkhawm technicalah thaw suol pal chun hlasam a ni el. Iemnani chen hnungah RPC hotuhai dawr an ni a, mi thangpui thei dinga an mi hril leiin teacher pahni lak an ni a. Iemani chen hnungah Netherland tienga inthawkin a remchang naw ding thu hriet a hung ni a. Sienkhawm, an thei ang tawkin an mi la thangpui tho a. Zirtirtu lak chung changah inhmaw a tul a, admission hmaa zirtirtu ngaituo hman naw chun naupangin Hmar MIL optionah phal pek an ni si nawh. College le Higher Secondary thenkhat Hmar MIL introduce nuom mang lo an lo um a, zirtirtu leiin. GC College lem chu harsa fet el a nih. Hmarkhawliena inthawkin Lalringum le H.S.A. thuoitu iemani zatin College thuneituhai an zun biekpui. A harsatna pakhat chu zirtirtu kan hung ngaituo ding a nih, a sum keini seng dingin ti hril inla khawm College sum hekna la hung ni pal a tih ti an ring tlat si. Chun, Vanlallien, GC College Lecturer lo um hlau naw sienchu hi collegeah hin thaw thei ni naw nih. Chuleiin, teacher chu ngaituo pek naw thei an ni naw a, invetthlak taka appointment pek ni lovin College hai dit dana ziek ni lemin ka hriet. Chun, collegehai hi an ngaituo dan an ang vawng naw leiin a buoithlak nak nak khawp el. College thenkhatin an dit dan dinga ziek kha a dangin an lo ti nawk naw a. Hmun dang dangah sum dap kuolin kan thei ang tawk tawkin zirtirtuhai chu kan thangpui a. Hi thilah hin HMMC thuoitu mani sum kei dawka thangpuitu khawm an um. Hi thila hin Vanlallien Pulamte-in a seng rawn tak ka ring. An leh HMMC sum mamaw hai phuhruktu dinga Elora Hotela hril hai khan iem an thaw a?, ei teacherhai khawlam an um ta a?
Class –IX le X-a Subject thar ding ziek chung changah March 15, 2008 chun S.Duara, Academic Officer a Chamberah Lalremthang Hmar leh kan va fe a. Subject topic hi nuom nuom thlang a ni naw a, SEBA in guideline a nei a, zui ngei a tul. Chan insemin kan buoipui char char a. Chun, Songkhumvel Songate-in hmun dang danga ei mithiemhai contact-in an lekha ziekhai a dawl khawm a. Chuong hai chu SEBA guiline leh an mil a um chun lak an ni a, an mil naw hai chu lak thei a ni nawh. Chuong lai zing chun SEBA in hun bi tuk a nei a. March 2009 ah a ruong-am pek lut a tul a, April ah Zawna chi hran hran hai siem dan SEBA official hai kuoma inthawk inchuk a tul a. Chuong hai chu siem zo pha July thlaah peklut hman ngei ding, Chu zoah Book-Review peklut a tul nawk. SEBA in subject po po kum 2010-sessiona a thar hmang hman ding an ti leiin an fe dan zui hman ngei ngei a tul. Committee chi hran hranin an en a, tha an ti naw a um chun ‘chu lai kha lai chuong anga thaw ding’ ti an hung hril a, an dit dana thaw nghal pei a tul. A san chu SEBA in subject po po a thleng thar a, chuong hai chu committee hran hranin an en a. Tha an ti hai chu Boardah putlut a ni a, tha tawka Boardin a ngai naw chun la pei thei a nih. AHSEC hnuoia Class-XI le XII subject siem chung chang hi June 20, 2009-a Silchara Committee-ah zawna – ‘Iengleia Manipur tieng hai ziek cho lak am a ni a?’ ti mi pakhatin a min dawn a. AHSEC official hai kuomah Manipurah Degree chenah kan tawng MIL a hmang a ni tah ti thu hril naw thei a ni si naw a. Anni chun state pakhata hmang mek chu tha dingin an ring a; state pahni-pathuma hmang mek um sien lem chu tha dingin ring zuol ngei an tih. Chuleiin, AHSEC thil dit tlawmte belsa nisien, mark distribution le inmil dingin a tam lem Manipur subjecta mi hmang ding ti an mi hril a. Hla hi chu kan hausakna zawng tak a ni leiin kan dit min thlang tir ro kan ti a, an mi phal pek a nih. Chu khel chu nawr lui thei an ni nawh.A ziektu ditsak bik a um nawh, tiin ka dawn nghe nghe. Assam Universitya Degree levela Hmar tawng introduce chung chang a hin ka hriet hai ka hril a na, a sawl tak chu Lalzawmlien a nih.A rengin a mi hril naw thil um ngei a tih. A thawkna Janata College Principalin a thangpui leia lawmthu hrilnaa Hmar Thangsuo puon an pek hun le hmun, University vawi ieng zat rau am a tlan tlung a mi hung hril nawh. Chuleiin, ka nekin hre chieng lem ngei a tih. Chun, ama hi January 22, 2010-a inthawka hung thang tan cho a ni leiin Registrar le College Dev Council Director haiin hril hai sien awi a um tak el di’m aw!
HLS indin tawma Mayur Vihar-a mi hung hmu anga John Pulamte’n a hril hi chu an dik naw hul huol. Mayur Vihar hi ka pienga inthawk vawikhat khawm ka la fe nawh. Chun, a min hmupuina hun anga a hril hi an dik naw bawk. Hi hun lai hin Delhi ah kan inhmu naw a, Delhia kan inhmuna chu ka ruolpa LH Ruolngul a in a ni lem. Chu hun chu kum 2008 May 16 a nih. (Mahriata mi hung hril dan a nih.). Chun, kan thu hril khawm HLS indin chung chang a ni nawh. (HLS indin chung chang kan hrilna chu phonein Guwahati ka hang suok lai a mi hung hrilpui a, a tarik chie hre ta naw langkhawm Silchara Committee zo, Delhi tieng ka fe thlak hma a ni leiin, June thla tawp or July 25 hma, 2009 ni ngei a tih). Mahriata, President, H.S.A. Sinlung Area Jt Hqrs chu Airporta lo va lam dingin phonein a mi hung hril a. A zingah an inhmu a tul leiin ka ruolpa inah Mahriata thuoiin kan inhmu ta lem a nih. Sienkhawm, mihriemin hriet suol pal, theinghil, hriet kawkal ei nei rawp hlak. A hriet chieng ta naw a ni el. Kei khawm a ni le thla hriet suol pal ka nei rawp hlak.
Chun, HMMC le HLS Chairman sin hi kan hawk, ka chak leia ka chel kawp a ni der nawh. HLS an indin ti thu ka hrietna chu Vanlallien Pulamte le Lalhmarthang haiin phone le sms-in an mi hung hril a. Chu chu source ka nei sun, ka hmu sun a nih. HLS indin tuma Resolution an siem kha a hmain ka hmu naw a, hmu ngat lang chu hi sin hi ka chel ka ring nawh. Iengleia ka hmu phak loa um am ning a ti aw? Sienkhawm H.S.A. hi dem ding a ni der nawh. An inhawk le an nuom thua hi thil hi an thaw a ni nawh ti hi ka hriet ve hle.
Chun, HMMC hi H.S.A. Guwahati Jt Hqrs-in an din a ni a. Sienkhawm, H.S. A. a inthlung a ni ta nawh ti hi hriet a tul bawk. H.S.A. Guwahati hin HMMC cho hi an din naw a, Guwahati Hmar Worship Service (tuhin chu Hmar Christian Fellowship a ni tah) chu September 6, 1992 khan an din a, chun, Guwahati Hmar Welfare Society chu February 16, 1997 khan an din bawk a. Hieng hai hi H.S.A.-a inthlung an ni ta naw vawng. Thil mak ve tak pakhat chu hi pawl hai hi Pathienni (Sunday) a indin vawng an nih.
Chun, ka hrietthiem naw thil pakhat chu June 20, 2009 a Silchara Jt Committeeah ‘….unau angin intlawn an tih’…. ti si a, September 12,2009 ah Hmarkhawlienah Jt Committee khawm ni ta lo ah, Assama Hmar MIL thu le inzawma mawphurna iengkim hi society kutah innghat ta sien ti hi iengleia an rel thluk thei el am ning a ti aw? An resolution hi ka hmuphak loa iengleia khai kang am ning a ta?
Chuleiin, HLS hi an hma tiengah siemthat ni sien, HMMC thuotuhai hung inthangtir ta naw raw hai se.
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate