Responsive Ad Slot

MY GINGERNESS

Sunday, February 18, 2018

/ Published by VIRTHLI
MY GINGERNESS-I

~ Lalruotlien Hmar

Âithîng (Ginger Scientific name: Zingiber Officinale | Rank: Spice | Family: Zingiberaceae) hi loneimihai ta dinga sum-hnâr È›hatak a nih. Achi (rhizome) hi suituhai lekha a chun, South-Eastern Asia rama È›o angin an hrila. Eini laia khawm hi vaiha’n an mi chi-suo ring a um. Asanchu, ei pi le puhai chanchin hlui a’nthawk khawma âithing an lo chîng hlak hmêl hriet ding a vâng hle. ’Ginger’ ti hming khawm hi ‘Sanskrit’ È›awng ‘Singabera’ (aumzie- ramsa ki lim ang) ti a’nthawka lâksuok a nih. Âieng le Cardamom-hai leh tluorkhat an nih. Jamaica, Fiji, Indonesia le Australia a hai khawm an chîng nasa ve em ema, India hin a chîng rawn tak a, khawvel pumpuiah 70% a product phâk a nih.


HRISÊLNA- Âithîng hi mihriem hriselna ta dinga damdawi È›hatak a nih. 1. Cancer Treatment thawlai le inraihai luoksuok a sukre thei, 2. Rîl le phîngpui ta dinga È›ha a nih, 3.  Hritlâng damdawia hmang thei a nih, 4. Taksa kham le sil rena dinga È›ha a nih, 5. Nuhmei hunbi laia,  taina sukrena dinga È›ha a nih, 6. Cholesterol le Blood Sugar insânghai siemÈ›hatna dinga È›ha a nih.

NUTRITIONAL LE VITAMIN UMHAI- Fresh âithîng 100 gram a hin- Calories 79- Carbohydrates 17.86g- Dietary fibre 3.6g- Protein 3.57g- Sugar 0g- Sodium 14mg- Iron 1.15g- Vit C 7.7mg- Potassium 33mg- Vit B6, Magnesium, Phosphorous, Zinc, Pholate, Riboflavin, Niacin hai khawm ama ah a um.

MARKET LE RATE- India hi, Global Market a khawm, âithîng supply-tu lientak a nih a. India ahin, North East State 7 hai hi a supply rawn pawl eini bawka. Nisienlakhawm Monopoly salah ei intâng zing. Karnataka State-a achîngtuhai (Ginger Cultivars) chu, Sorkarin an harsatnahai a sawkzangkhai pêk hlaka. North East a Ginger Cultivators-hai ruok hi chu ei chan hi a sie ngâwi ngâwi el a nih. Hi lekha ka zieklai hin, The Farm World Agricultural Exchange, Dy. Agricultural Marketing Adviser, Shri Bijaya Kumar Prusty chu Mobile-in ka phone a, Manipura Agriculture Departmenthai inbiekpui hmasak di’n ami hrila, Chun ama ka zuk indawn tak chu âithîng rate le a market chungthu a nih. Diktak chun, tlangram pa, TuiÈ›haphai, Imphal, Shillong Guwahati, Hmarkhawlien, Aizawl -hai a, hmun le hmang inchaw le inbengbel hai hi, âithing bul chibai bûka, a-sûr-a-sa dova, tuolzakuo hâkhai kha an nih. Ei mithiem le officer tamtakhai khawm hi ‘Made by Ginger’ an nih. Foreign rambung hieng; Nadia, China, Varada, Rio-de-Janeiro-a, âithîng chîngtuhai angin, ei Sorkarin a mi ngaisak ni lem sien chu….ei Agricultural Economy hin Hnam ropui le Ram ropuitakah mi hlângkai ta’ng a tih.

Hienga, a rate È›hat le È›hat naw kum a um si hin chu, ei tharsuok rawn hlak bawk, hme sêng hlak nilo, sikîm dang ei phan chu a ngai an tah. Sorkar Dept-hai, ei Politician-hai leh Commercial Summit dâm neia, hun hmang a pawimaw. Chuong ani naw chun, ‘Kan bohmang zo el ding a’n ta hi….!’ Hienga zawr el khelah, “Low Volume, High Value“ a siema Export thei khawm a nih; ginger oil, ginger oleoresin, saunth (dried) le powder a siemin, Market Plan ngaituo ațûl. Kum 15 hun sûng khan, nikum 2017 kha, India rama âithîng rate thlâkhnuoi È›um tak ala nih. Times of India 10 March-2017 in a târlang dân chun, Karnataka a’nthawka supply tamtakhai chu Rs 40/kg chauhin, Retail Market-a zawr anih. Tukum khawm hin tuchen chu, India khawpuia rate-hai ei hang en chun, Rs 25-70/kg inkâr chauh ala a nih. Tulai Tlangrama a rate chu Rs 10/kg ana. Hieng anga ei zawr chun, Rs 1 lakh/acre ei loss top ding a nih. Âithîng lei hin, Pu Modi chen khawm mi hmûr chungah a chuong tah a. Ka Pu Lallienthang lem chun, ’BJP inlal sûng âithîng inman naw nih, Bangladesh a khar pui chu’, ati hiel a nih. A Politicise lei khawm chu ka ring nawh a, a beidawng hazat, sum vâng lei vawng nîng a tih. “Âithîng le an hme hlak tak, that an la khap deu deu pui chu”, ti’n pa pakhatin ala hung recommend pui deu deu bawk. Keima ang thovin, Gingernessan nei lei ka ring. “India ram sûnga âithîng le âieng a’nthawka traditional tak le khawl thiemna hmanga  thilsiemhai hi hriselna ta dinga È›ha le a’n hnik bik zie hi khawvelin ahung hrietsuok mêka. India rama sumdâwng le dâwrkai nuomhai ta ding khawma awlsam taka a’n um theina dingin, dân le dun zângkhai taka sierm ani tah. ‘Hung unla, India ah hung Sumdâwng ro’ (Come, Invest in India)”, ti’n Pu Modi chun World Food India 2017 Conference-na ah a hril ve thung.

Parbung: The 17th February, 2018

MY GINGERNESS –II


Losinthawmi È›henkhat chun, “Âithîng hin ‘ai’ a nei a nih”, a’n tih. Kumtin tina chîng ve hlak si, zawr khawp nei thei lova, a thu naw leh a zawrna tienga dau nei lo an um hlak a. A rate È›hat naw kum huna tam tak tak nei; a rate a È›ha huna a thu boral pêk nâwk hlak si. AÈ›hen chu a rate khawm È›hataka zawr si’n, aman intêl lova, an bat riral pêk dâm. Chuleiin, âithîng anti nama’n, ‘AI’ khawm a nei hiel ama’n ding maw ?

ACHÃŽNGNA HMUN DING:  Âithîng chîngna ding chun, sea level a’nthawka inkhi’n, 1500m altitude hmun insângna hi duthusam a nih. Chuleiin, Hmarram sûng a khawm, Tinsuong le Pherzawl tlângdung ah a hlawkin, atak khawm a È›ha bîk hrim a nih. Pherzawl hi Sea level a khawm 900-1200m insângna hmun alo nih.

ACHI: India ram a hin, achi (varieties) chi hrang hrang a uma. Scientifically-a thlangsuok lem chu ani vawng nawh a, aram miha’n ahmun izira a’n kodân a ni tlângpui. Chun, achitharhlâwkchi (High Yielding Variety) khawm siemsuok an tah. Maran (Assam), Kuruppampadi, Emad, Wynad (Kerala) hai hi India a âithîng variety-hai chu an nih.

Khawvêl hrieta achi È›hataka hril chu, Rio-de-Janeiro hmuna a’n chîng chu a na. Hectare 1 hmunah 25-35  Ton a um thei a hril a nih. Tulaielkhan. High Altitude Research Station (Orissa) chun, Variety thar 3 a hmusuok a, hieng- Parentage, Characters le Suprabha-hai annih. Einilaia ei chînghai hin, ni 300 khêltieng ei tharsuok hlaka. Tuta a chunga Variety-hai hi, ni 229 a tlingin a’n tharsuok a nih. Athau (oil) khawm 1.9 % a nih. Kundulli-ihai âithîng ‘Saruchi’ an ti a um bawka; ni 218 in a’n tharsuok hlak bawka. Athau khawm 2.0 % a nih. Surari Variety hin, ni 225 sûng a aw a. Finger Variety khawm a um bawka, ama hin thau 2.1 % a pai ve thunga, einilaia ei chînghai le hin aninang ka ring. Âithîng chi hi a ram boruok le inmil angpeiin, hunbi neia tu hlak anih. India West Coast tieng chun, May thla hin a’n tu hlaka. North East State chun April thla hi atu hun dinga mithiemhai chun a’n hril dân a nih. Phaizawl tuilo ahai chun, February thla lailung le March thlabul hun sunga achi phûm zo hlak dingin ami hril.

Âithîng chi lâk dân khawm hi Agriculture Expert-hai hril dân chun, 2.5-5.0 cm a sei, 20-25g a rik le a dâwn lâkna ding È›hatak 1 or 2 bêk a È›hang ding a nih. Chun, achi hi, 0.3 %  Dithane M45 damdawia 30 minutes sung, hi damdawia inchi’n, athûk ding a vêng thei. Achi ei tu zo ni 40-90 hun sûngin, 75kg Nitrogen/h pêk ding a nih.

AHRIK: Âithîng hin hrik tam tak a’n neia. AÈ›hen achi a’nthawka lo um reng le aÈ›hen a kûng dâwn le ahna a’nthawka inÈ›an an nih. Achi ei tu laiin, Trichoderma or Bordeaux 1%, athûk vengna di’n, hmang a È›ha. A kunghai a mawia, a hnahai a hung eng È›an ani chun, Malathion 0.1 %, July-October thla sûng, thlatin vawikhat kâp ding a nih. Abirinbik ani chun, Carboryl 0.1 % hmang bawk ding a nih. Hieng Chemical ei zieklanghai hmang kher lo khawmin, Neem hna sukphita a tuia siema kâp in, athûk ding a dang thei bawk a nih.

Parbung; 18 Feb 2018.



Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate