Responsive Ad Slot

Happy Birthday Hmar Students’ Association!

Thursday, October 5, 2017

/ Published by VIRTHLI
~ Thelma Ramthienghlim

(Hi article hi HSA 78th piengchampha tlingna le inzawma ziek chau nilovin ka lekhabu tiem Dr. Sashi Tharoor in a ziek ‘the Great Indian Novel’ in ka lungril a hne hle leia ngaidan hung piengdawk khawm a ni bawk a nih)

October ni 3 khan HSA.Jt.Hqtrs., Delhi chun Hmar Students’ Association kum 78th a tlingna chu fellowship centre, Munirka-a programme hmang  dingin a riruong a. Kei khawm hi programme pawimaw tak Č›hang dingin kan siem sawk sawk tah a. Ina inthawkin ka suok Č›an hma chun, North Delhi-a kan Č›henum pa Tv. Lalrohluo Shunate chu HSA kum 78th tlingna programme chu ka zuk thawn a, a programme fedan hai khawm ka hrila, sin zawngmek hai ta ding le inchuklai hai ta dingin Č›awngČ›ai pekna a um ding ti thu khawm ka hril bawka, HSA 78th celebration a Č›hangnuom ruol ruolin Č›awnČ›aina subject hai a hrietin  a phur em ema, ama khawm hi hungtlung ding October 28 hin UPSC hnuoia mains exam ding ani bawk leiin beiseina insang tak neiin Munirka pan dingin dar 1:20 pm in North Delhi-a inthawk metro-in kan suok phei tah a. North Delhi metro-a inthawk Hauz Khaz tlung-na ding hin metro an sukinhnu naw chun  a tlangpuiin 45 minutes vel a lak ni’n ka hriet. Kan chuonglai chun ka lungril a thil tam tak a hung in lang a. Upa R. Tawna Khawbung chun ‘Brief History of HSA’ ti thupui hmanga  HSA 78th anniversary, VTI, Muolhlum, Rengkai-a hmangna chun hieng hin a ti a ‘’ Rekawt a hmu danin president hmasatak chu Pu. H.L Daka a na: indin kum chu October 3, 1939 a nih.’’  HSA hi Hmar laia philanthrophic organisations dang dang umlai chu a upa pawltak a ni a. India-in zalenna a hmu hma a indin Č›an a ni leihin hril rawn Č›ul lovin ei hnamthuoitu hlui hai hmathlir hi a sei hle ti a sukchieng hle. A upat dan a inthawkin hin inza le inpak chu a phu hlie hlie bawk a nih. HSA Č›huoitu hmasa hai hi an lo felin, an lo van pek zo lawm lawm. Anni hai hmalakna zarin vawisun hai chen HSA 78th anniversary hai tlung le hmang theiin ei hang um hi lawm um ka ti em em.  HSA le Hmar hnam  Č›huoitu  hlui hai hi theinghil le topui el chi hi anni naw ziet hi ka lungrila a hung inlang zut zut tah a. 

Ziektu ropui le politician laia khawvel varna kawlrawn pawl ding taka ka ring Dr. Sashi Tharoor  lekhabu ziek ‘’ the Great Indian Novel’   chun  Indian epic ‘Mahabharata’ tienami, kum sang hni neka upa hi hlui hle sienkhawm a hmangČ›angkai thiem khawp ela. Hi lekhabu hi Č›hangthar tam takin an tiempei ta naw a, inchuk dawk ding khawm an zawng ta naw bawk, a thamral mei mei ding hi a hrietkhawm ning a tih mawitak le tiemnuom um takin, phuokfawm tienami/ fictional novel le keikawpin a suk vul nawk der chu nih. Pu. Tharoor hin India hi ram bung dang dang haiin an hmudan le an hmusit dan hai khawm hi  ahriet naw an nawh, a hriet hne em leiin, a thiemna le varna chu thiemtaka hmangin India ram ropuizie le hausakziet , British le foreigner hai lo inchawm lutna zing zing ani ti hi, hi lekhabu hin chieng takin hrilsa bawk a nih. Chuleiin rambung thenkhat in India hi hmusit hai sienkhawm, an ni hai lungrilthat naw zi le an hlawkna chau ngaituona lungril nei lei a India hi thlasi a nih hi ngam takin a saksuok a nih. Chun, hi phuokfawm tienami/ fictional novel hi phuokfawm nisi amiruokchu Indian histawri 20th century Indian politics, British hai awpna hnuoia  India rambung a um laia thil tlung pawimaw pawltak tak hai le Č›huoitu ringum hai chanchin chu thiemtaka sukkawpin histawri thar lam hlawk chu ziek ngeiin hung keidawk nawkin, ruongam thar, khawvel hmangruo thar/ hrildan/ thawdan chi dang tak thiltum lientak nei siin a hung siem hi inpak a um takzet a nih.  Hril dan dang nawk chun, India a Č›huoitu ropui tak tak Č›henkhat le India independence/ zallenna a suol laia thil tlung a pawimaw bik zuolhai hi iemanizat a hril sa in, Indian myths upa tak el  chu ama thiemna le a i nei khawvel varna hmang Č›angkaiin mawitakin India thuoitu hai le thiltlung  inchikthlak dang dang lo tlung ta hai chu a lekha bu ngei ziekin a hung keihar nawk a nih.  Hi tienami kum sang hni neka upa tienami phuokfawm (myth) hi mawikhai takin a hmang tangkaina le a hung suktharna hin ka lungril a them hle ela.

 Dr. Tharoor hin Historians dang dang haiin Indian histawri an ziek dan hai chun a lungril  a suk lawm hnenaw hle a, chuleichun ama ngeiin a peingna le seilienna hmuna India in zalenna a suol laia thil tlung pawimaw tak tak hai le Č›huoitu ropui ei nei zie hi hlutsaktakin ama thiemna  ngeiin a ziek suk ta a nih.  India mi ngeiin mani rambung a thil tlung hai le thuoitu tamtak hai hmalakna hai a ziek chu a thahne hle. Historians tamtakin an hmunuomlo le an hmuthrel hai khawm a huoi khawm hne hle.Hi thil lawmum tak a lo thaw hi hmathlir a neisei hle a nih. A thiemin fin khawmna  hin Indian Historical identity  a pek nghe nghe a nih. Chuong ang bawkin eini Č›hangthar ha’n ei Č›awng changpui hmang, ei thisen in angpui ngei hai inpekzona le hnam ta dinga an ringumna le  thil tamtaka mani le mani inhnawl hiela kal an penna hai hi sukthar zing le sukhring zing hi ei mawphurna ani naw am ani? Ei ni Hmar  hnam khawm Č›huoitu hlui hai hi anthil thawna a entawn thlak anni ziet hi tulai Č›hangthar tam takin ei en liem mei mei ding le entawn ding le inchuk ding zawnthak loa a tamlem ei hang um el hi chu pawi ka ti hle.

Pu. Tharoor  khawm khan tulaia India a thangthar hai chu an vawi hle chu ning a ti, a thiltum laia pakhat Gandhiji, Č›huoitu ropui entawn thlak a ni zie le a thiltum le a ngaidan hai ngirpui ngam zi le India zalenna  mi suolpui dan le fepui dan hai kha chik tak le phuisuoi takin a hril a nih. Gandhiji le a thuoitu chanpui hai chanchin kha  a bi zuol hle a nih a lekhabu ziek a hin.  Hi phuokfawm tienami/ fictional novel a hin Historical figures abiktakin ei thuoitu hmingthang Mahatma Gandhi chanchin ziek nawn nawkin, Indian history chu siem nawn nawk/ re-create in hringna/ life a pek lei tak hin a nih a hlu ka ti em em nasan chu. Hi historical fiction a ziek hi thitalo ding a ni tawp el a nih tulai tawng takin. A tiemtu hai lungril le ngaituona dawnkhawl/ memory inlaichinna inthuktaka an nei ngei dinga a ziek ani ti hi a chieng hle a nih. Chuleichun, eini hnam khawm tuta  Č›hangthar hai le thang la hung thar mek ding hai ta ding hin iengthil am thaw thei ei ta? A bik takin tuta thuoitu le la hung thuoi ding mek hai mawphurna hi ansang hle a  nih.

India history ropui zie le țhuoitu tamtak hai hringnun hmangdan hai kha an hung inchuk tharin an lungrila hai a hung insieng thar nawk pei ding ani ti hi Pu. Tharoor in a hriet leiin taima takin a lo bei fan fan ani ring a um. Hi lekha bu hin Commonwealth Writers Prize for Best book (Eurasia) and of the 1990 Federation of Indian Publishers Award for the Best Book award a dawng nghe nghe a nih.
Chuong ang bawkin HSA Č›huoitu, hnam Č›huoitu le ram le hnam ta dinga hringna lo chan ngam hai lo huoisenzi, an chanchin le an thil lo thawsuok hai le hma an lo lak dan hai hi HSA anniversary ei hmang zat hin brief deua hril zie thei nisien nuom a um khawp el, Hmar Č›huoitu hlui hai sin thaw hai dam hi Č›hangthar hai hmu ding le inchuk ding ngaituo zing pumin tulai khawvel  print culture a hin lekhabu a ziek suok ngei ni hlak sien, magazine a  suk lang, paper presentation nei, an lim hai ngei khawm lim ziktu’n zik dawk ngei siem  apawina a um ring  aum nawh. Thuoitu hai hma anlo lak dan hai hril rawn le anlo in pek zie hai suk hring nawk le suk lar nawk ni pei hlaksien nuom a um ngawt el. HSA. Jt. Hqtrs., thenkhat chun lo thaw ngei ta hlak an tih, a thawlo hai khawm kum la hung tharpei ding hin thawthei tum inla a vang Č›ha awm ngei deh.  Ei Č›huoitu hai hlutzie hai hi hril chau nilovin a vulthei zingna dingin ‘memorial’ dam hi siem thei nisien nuom a um khawp el. Hieng anga chawimawina hin eini Č›hangthar hai lungril/ memory an sukhar/ refresh theina zingtu ding chu a nih. Iengtinam eini Č›hangthar hai hin ei Hnam Č›huoitu hlui hai an inpekzo zie le an lo tlawmngaizie hai tuta ei hringnun hmanglai meka hin rasuok or umzie nei thei an ta? Mani mimal hringnun a hai ei Č›huoitu hlui hai inrimna, tlawmngaina le inpekzona hai hi eini a umzi anei ta naw chun a thi ani el ta naw ding? Chuleichun ei hnam Č›huoitu hlui hai chanchin le an thillo thaw hai hi kum tam tak lo liem ta sien khawm zani lai ela tlung anga siem dan hi ngaituo thei inla nuom a um khawp el.

 Ei thuoitu hlui hai tlawmte zuk ziek dawk lang Pu. L. Keivom, Pu. H. L Daka, Rev. Hrilrokhum Thiek , Rev. Dr Rochunga Pudaite, Prof. Laldena, Pu. Thangliensung Pulamte, Pu. Hmingchunghnung ,Upa Ruolkhumlien Buhril, Pu. Thianga Nampui, Pu. Lalvuon Hmar le a dang dang hai hi hnam ta dinga lunghlu an nih.  Hi article a hin chu ei Č›huoitu hlui hai po po, an hming lamseng ani naw ding a nih a, tlawmte Mizoram, Assam le Manipur tienga mi Č›henkhat ei zuk tarlang thei hai chu an nih ( Hming tarrlang lo a um hai hi hmatieng peia ei la hung tarlang pei ding a nih). Anni hai sakhming le Hnam ta dinga thawlawm anlo pek hai hi hril nawn lo ding chun a pam taluo. Anni hai hlawtlingna le teimakna zarin HSA le Hmar hnam khawm a hming uongpui le hnam dang hai mit hmua khawm identity le recognition mi petu ve pakhat an nih. Anni hai hming hi iengtiklai khawma sukhring thar ni nawk thei zing sienla, an thil Č›ha thaw hai hi tuta generation chau ni lovin generation dang la hung um ding han an histawri  haia inchuk dawk an nei ngei thei dan ding le an hringnun a  hai hin  Hmar hnam thuoitu hlui hai chanchin mawitak hi umzie nei ngei thei dan dingin hmala thei inla nuom a um takzet.  Modern era ei tlung tah a, Č›hangthar ha’n inhnikna chi dang dang annei, Digital age/ New Media age an ta a, HSA le Hmar hnam Č›huoitu hlui hai chanchin hi anni ta ding chun Č›angkaina a nei ta dal el thei amiruokchu, Č›hangthar hai hi zinga Č›huoitu ding anla niding ana, ei history a inthawkin inchuk ding hi an zawng mawl mawl hi a makmaw takzet a nih.  Thuoitu hlui hai loin relbawldan hai hi hrietthei dan ding lampui dap vat vat a trul hle bawkin an lang. Hmatiengpeia thangthar han anni a inthawkin hnam ta dingin an theina chitta hai hnam ta dingin thawlawm  an lo pek thei ve diel diel a ding hi beiseina insangtak ka nei a nih.

 Ka pa’n amilo hril pakhat chu ‘ Č›huoitu hmasa hai hi an phieng a ding thil anlo ngaituo ngai nawh, a Č›ul chun silai puk dur dur lai khawm motor an lak dawka a Č›ulna naa hnam ta dingin kal an pen hlak ’’ a ta. Tuta HSA Č›huoilai zing hai hi an Č›hanaw le an fel naw ka tina nilovin ei Č›huoitu hlui hai inpekzona hi inpak a va um de aw. An sakhming le thiltha thawhai hi a relevant thei pa tawpa si zing ni theisien ei nuom takzet a nih.  Anni hun laia hnam ta dinga kal anlo pen dan hai ei en chun tuta Č›hangthar hai hin bat ei hau takzet ni’n ka hrieta. Abikin tlawmngina kawnga hin ei hnawt phak naw takzet. Anih, metropolitan cities a um hai ta ding chun pawisa neilo le sinthaw buoina lei dam hin tlawmngaina hi tienlai a pi le pu hai lo thaw ang khan chu zui intak hle tang a tih. Amiruokchu, eini generations hi, ei umna le inrelbawldan hai hi thataka hisap chun ei tlawmngaina hi a da ta hrim hrim a nih. Khawvel tlansietna hi a harsa deu deu bawk leiin, mani ta dingin hun tamlem inpek ei nuom lei khawm ani ti ding hlakin ei nuomna zawng le ei ngaipawimaw na zawng chu ei fe hman nawk vawng ang reng si.

Ei thuoitu hlui hai le tekhie chun eila tlawmngai zo chi nawh chu ni ding ani hi. Iengtikam aw ei Č›huoitu hlui hai tlawmngaina le inpekzona hi ei hnawt phak nawk ta ding chu? Hnam damna ding chun a chang chu mani Č›hatna ding hai khawm hi chan ngam hi a Č›ul hlak reng a nih. Ei phieng ding chau le ei ta ding chauva ei hring zing chun ei hnam dam ngai naw nih. Thangthar hai hi ei mawphurna an sang khawp el a nih. Chun HSA ta dinga tlawmngaina insuo ka ti hin tienlai context ni talo metin tulai a ding chun Hnam ta dinga lekha inchuk sa, mani sin a hai ringum takle iengtiklai khawma hnam ta dinga inpe phal mi tak,  mani thei ang anga hnam Č›hangpui, hnam ta dinga lekha ziek le, hlawtlingna chi dang dang ei change hin hnam ei sukmawi hle  ni’n ka hrieta. Hieng hai hi ei hnam damna dingin a pawimaw ka ti hle.

Chulaizing chun, ka lungrila ei hnam le ei society ka ngaituo phat leh ka lungrila inlang zing zing hlak chu Rabindranath Tagore’s Gitanjali chun hieng hin a lo ti a
‘’ where the mind is without fear and the head is held high
   where knowledge is free. Where knowledge is free
 Where the world has not been broken up into fragments
by narrow domestic walls.Where words come out from the depth of
truth. Where tireless striving stretches its arms towards perfection
Where the clear stream of reason has not lost its arms into the dreary desert sand of death habit.
Where the mind is led forward by thee into ever widening thought and action into that heaven of freedom…..Let us all awake’’

Hnam inthanglienna daltu bek beka ka hriet chu in kei bingna hi a na. Hnam damna ding le inhangleinna ding a dal hle nin ka hmu. Insuikhawm dan ding lampui hi a thei dan ang anga dap le hmalak hi Hmar hnam chun ei mamaw hle chu ni hih.Tagore in a hril angina sungtieng inremnawna le inhmuthiemnawna um hlak sienkhawm, Hmar hnam inČ›hanglienna ding le Hmar hnam damna ding ani phawt chun’’ narrow domestic walls’’ hai hi Č›hiekdar ei tiu. Chun, thudik hril ngam a Č›ul bawka, hmingsietna dawnloa thudik sak suok ngam le hril ngam a Č›ul bawk a nih. Thudik Č›an ngamin, thudik le reason/ ngaituona indiklem in hmun a changpha le ei hnam hi nek hin a hratin a vul dawk ding a nih. Ei histawri ei en chun thudik hril ngamlo le Č›an ngamlo hnam chu ei nih. Asan khawm tamtak um a tih. Eini sung inrelbawl felnaw lei chu ani deutak a nih intum ding tamtak ei lungril a um sien khawm. Kum 2 lai lo liemta khawm khan C.Cpur a tribals hai buoina a khawm Č›awngkhat hmang kawp theiloin ei um. Luong khawm ei luong kawp theinaw hin ei changkangna le eiin Č›hanglienna tamtak a suksiet takzet. Uongna le insanglem tumna le nina inchu hai ei hnawt phat phat le ei sie le tha hrietna hi  athi a, ei reasoning power a chau a, thudik le thil indik lema ei hriet hai ei hmang Č›angkai thei ta nawa, chuleichun hnam ta ding ani chun ei inhmupeinaw na hai hi sira hnawlin, eiin thikna hai le Č›huoitu nina eiin chuna hai hi Č›hiekdar ei tiu.
Chuleiin ei rengin ei Č›hangruol le Č›hanghar a Č›ul takzet a nih. 

3rd October 2017
Gandhi Vihar, North Delhi
Thelma Ramthienghlim

Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate