Responsive Ad Slot

KAN ZINNA - XIV (Risang muol liem le Pu Salam bukna )

Sunday, January 10, 2016

/ Published by VIRTHLI
~ Ramthienghlim Varte, Virthli Columnist             

Kum 2015 Christmas chuh Jiribam, Manipur-a ka unauhai le hmang dingin programme siemin kan buoi deu map map a. Phur tlang takin Tarik Ni 24, December zing dar 7:15-in Lal Krista pieng champha lawm dingin Joseph a nuhmei huol Mary naupai inhla deuva Bethlehem tieng pana an fe hnek hnek ang khan kei ni khawm thuomhnaw kan phur rawn deu leiin inhla deu awrin Shillong-a inthawk kan hei suok ve a. Shillonga inthawk Jiribam chen hih 256 kms. vela hla a na,  inhma vawka tlung kan beisei leiin Silchar-ah kan la hei Bazaar te te a. Silchar-a inthawk kan hei tlan suok nawk chuh lampui that naw leiin  kan tlan hrat thei ta reng reng nawh. Pu Laltuoklien-in Tipaimukh lamlien an nge ti hla a siem khah ka hriet suok vawng vawng el.


LAMLIEN INNGE :
Silchar - Hmarkhawlien inkar lamlien NH-44 hi kum 2008 bawrvel khan ka fe tah a, Pucca road tha em em el, lam a tlun tha bawk Motor le a khaltu ta ding khawma buoina a um nawh. Kum 6 hnung chauva hieng lawm lawma Pucca road hlimthla reng reng hmu ding um ta lo, a nge’n a faksiet vawng tah leia  pilvut-a inchang vawng el chuh mak tak a nih. An khur nawna zawngin an khurna na, an khurna zawngin an khurna tho; Mi hlim suol, Vawkpui anga pilvut laia inbuol, inper-ka-langhai ang elin lampui innge thlarauvin kan Motor a man a, kan thu le hla ni lovin a min lam tir a, a min chawm tir bawk a, pilvut khu hap pumin Meiteihai Bawng Gari speed-a tlan kan na, kan chiri hman vang a nih. Ka uor thu ni der lovin Shillong-a kumkhat sunga pilvut ka hap nekin ka hap rawn lem ka ring. Hieng lawm lawma lampui le Lamlien innge nasa an ti vet hi ka mit ngeia ka hmu vawikhatna a ni awm. Tipaimukh/Hmarram lamlien innge an ti khawm hiengang em em hi chuh a ni ka ring  nawh. Sawrkar thuneituhai kuomah mipui beidawng khek rawl chuh tlung ta awm tak. 

JIRIBAM PWD GUEST HOUSE:
Ofis sinthawna le inzawmin ram tina inzin hi kan sin a na, a bikin North East state hrang hranghai hih vel tam ka sirna vawng a nih. Dan hnuoia um ei ni leiin State Guest House, Circuit House, Tourist Lodge etc.hai hih ngaiven hmasa phawta a lo remchang naw chun Hotel le remchang dang ei zawng thei chau hlak a na. Mimal thila inzin chang khawm ka tlung el hlak a, Jiribam khawm Guest House an nei ti ka hrieta a lo remchang hlau leiin ka tlung tah a nih. Hmun dang Guest House ka tlungna leh khaikhin chun a dangdai hle. Guest House official-hai leh Shillonga inthawk telephone-in ka biek a, VIP R/No 6 a lo inruok thu a hung hril a, chu naw chuh tlung man pek a tul leiin telephone bawkin ka bieka chun kan inhmu hram. To tawkin suoksan inla khawm an pawisa hmel nawh, pui tak a nih. A building compound le a sunga Kitchen, Dining hall, VIP Room le dang danghai tha taka enkawltu um lo chun  hun sawt dai ring a um nawh.


RISANG MUOL LIEM LE PU SALAM BUKNA
Christmas hmang dinga Shillong kan suoksan tawm ruoiin ka Pu Hmangsunthuom Intoate  (Laldaikim Pa), Jiribam-in pielral rammawia chawl dingin hnuoi rinum maksana khawvel a lo suoksan tah ti ka hrietin ka tha a zawi rawng rawng a. A san chuh, ama hih ka puhai rau rauva khawm kan tlangval nun kan phamna Khawmawi-a a in khah a ni hlak leiin ka ngaina a, a damlai hmel hmua a hming chawi a mei inkhuk ka nuom a nih. Mi lo nghak tawk tawk sien tha ding a na, Lal remruotna a ni si. Chuongang programme siem chuh a remchang ta nawa chuh Pathienin lampui dang a hung ruot lem ta hlau a. Kristmas kan hmangna ICI haiin Tarik Ni 27th December khah Thingpui ruoia hmang dingin an lo rel a, ka pu Hmang a hminga ruoi siema ralna le kan tunu (a nuhmei ka U Tingneikhawl) thlahuolna le kei kawpa Kohran Kristmas program le inchal rem el dingin  hnina ka siem a, an milo remti pek leiin ka lawm kher el.            

Mivar varna le remhre remhrietna khela a thla chawp Programme hih chung tienga inthawka Lal remruot a ni  tlangpui hlak leiin thlarau pawlna khawm ei dawng nuom vieu hlak a. A nih, Ngurreng, van le khawvel Lal, Lal chunghnung takin hmun tlawm inchua hung pieng champha lawmna hin mi lungngai, riengvai, lusun sungkuo hai le a Kohran mipuihai kuomah Lalpa’n thlamuongna thu le hla ropui tak tak puong suokin taksa ruoi bakah thlarau ruoi khawm ropui taka the’n kan hlimtlangin Pathien pawlna kan dawng nasa em em a, Lalpa’n ropuina chang raw seh.


Ka puhai nupa 50 Wedding anniversary (Golden Jubilee) le inzawmin kum 2012 khan Dr Laldaikim-in “Golden Jubilee Wedding anniversary Souvenir kan buotsai tum a, hung ziekve rawh” a mi hung ti a. Mysore-a kan zin lai a ni a chuh ka thei ang angin ka ziek ka la sie tha zing a, chuh ka pu hriet zingna le ka Salam bukna a hnuoia ang hin kan hlan.

PUHAI INAH CHAWINA A UM NAWH          
Lungtau sepui sunga inthawk tap puma khaw-eng ka hei ner hawng a inthawk  hmangai taka milo chawilientu ka nu le a thisen zungzama inzawmna nei, ka puhai hrim hrim chun ka nu zarin ka khaw hriet hma dai khawmin an mi duotin an mi hmangai a nih tihi ka hriet chieng em em a. An chunga lawmthu tiem senglo hril ding ka nei. Puhai chanchin hril rau rau ding chun, ka  tleirawl iek, Bawng khalthei ruol ka ni a, khawthlir khawmin Saidan le Teisieng tlang inkar bak la pel lo, Khawmawi, Churachandpur kapuhai venga ka nunramhai khah ka thlir let  chang kan milpui zawng khawm ni mei an ta, ka pu Hmangsunthuom Intoate (Laldaikim pa) le ka pu (L) Kamzabiek  ( Meenapa)-hai neka ka ngaina, ka nel, hmangaina hau le mi á¹­ha an umin ka hriet ngai nawh.

Ka pu Hmangsunthuom (Laldaikim pa) chun Khawmawi a khawtlang tuikhur lampui sirah in (Semi-Pucca building) lam tiengpang ngha zawngin a bawl a. A hnungtieng pangah Choka (Kitchen) Tuithapui tieng ngha zawngin, a tuol incham duoiin naupang tuolchaina ding le thil tul dang dang thaw theina dinga  buotsai a nih. Hi tuolzawl hih Hmar Cultural dance inchukna’n kan hmang hlak. A in bawl hih Engineer kutsuok a ni bawk leiin lampui a inthawk kan thlirin mawi  kan ti thei em em hlak. Ama hih Government of Manipur, PWD-a Awvarsier (Overseer) ringum taka sinthaw lai a ni bawk leiin kan venga chuh Ofisar (Officer) ama neka in tha le mawi nei an um nawh. Hei zepsa ta mei mei in la, Sawrkar sinthaw, a bikin PWD hih paisa/sum tamna department-a ngai a ni a, Engineer ni thei ngathai lem chuh dit tawka invilik theina a ni a, an inah mi naran an lut ngam zen zen ngai naw reng a nih. An indawrpuihai Contractor-mi hausa deu vawng an lo ni bawk hlak leiin khawvel nun chen nuom chun thaw fet thei a nih. Hienglei hin PWD a ofisar tam tak paisa/sum inhaka pension hmaa tlanmuola vuiliem tam tak an um reng a nih ti hi hniek phawi der lova ka hril ngam a nih. Ka puhai inah ruok hin chuh Pa zaidam le tha a ni leiin mi rethei le hausa a thlier hrang naw a, tukhawm inthawl takin a inah an lutin an suok hlak. 

An nupui nu ka U Tingneikhawl (Laldaikim nu) hih kan tunu a lo ni nawk leiin inkeimat tek-tuka um kan nih. Ka Pu Hmang hih a unauhai lai thiemna le khawsakna a filawr deu tak a ni leiin a inah hin a lut a suok an um deu zing a, keini hai ang hih a belsa tu kan nih hlak. “Puhai inah chawina a um nawh “ ti lei el a an huon theira le insung thil reng reng kan nuom nuom a kan chen pek el hlak khah ka ngaituo kir chang an vet thlak ka ti thei khawp el. A nuhmei-nauhai le chau a an sungkuo bufak hih ka uor lei ni der lovin an nei meuvin ka hriet nawh. Chu boruoka seilien an ni leiin an nauhai khawm an lungril a lien a, an ngaituona a zau reng a nih.

Ka puhai hih taima sungkuo an na, nisa hnuoi a tlan far zawi zawia sinthaw mi, khawlai khawm umhai sien an thawsuok malsawmna kumkhat fakhai  chuh hlu lut thei zing khawpa taima an nih. Sin hih bu inhnik tak ang elin nisa suok zuiin an thawk pei a; an ni ang hih Hmar nau 100 peia 40 (40%) um in la chuh Hmarbiel TAM ei ti zing zing el hlak a um ka ring naw a, khawlai khawm Hmarhai umna taphawt  hnufuol le tam hripui inleng zing el hih  a um ka ring bawk nawh.

PENSAWN (PENSION) NUN :
Sawrkar sina inbur, a tam lem chun pensawn (pension) phaa khawsak dan dinga ei melkai le duthusam hmasatak chuh nun pham a, in lumah sinthaw der lova ‘Ka thlarau chawl la fa rawh’ tia tiena pi le pu haiin mi huoisen (thangsuo)-hai reng reng thi hnunga an thlarau chawlna dinga an lo beisei ‘Faisa ring’ nun chen dinga an lo zeldin ang ela ei pensawn hlaw le nun chen hih a ni deu vawng ka ring. Ka pu Hmang (Laldaikim pa) ruok chuh chuongang lungril put a, nun chena a pensawn nun hmang hih a tumve naw a, a dit dan an bawk naw leiin a pensawn hma’n a sinthawna ding iengkim a lo riruong vawng sa a na.  A pensawn le inruolin Khawmawi-a chengna khuo mak sanin Kumba (ram lumna), Silchar Erpawt (Air port), bulah ram lien deu el a lo inchawk sa ah Rubber thing ching dingin a birthla veng veng nghal a nih. Hiengang hih Hmar lai hin iengzam um ei ti aw. Ropui tak a nih.

Khang anga hmangaina nei, lungsen hmel hmuding um lova malsawmna a dawnghai phal taka pansak-panthlanghai kuoma SEM SEM DAM DAM’ thawtu khah Pathienin a theinghil nawh. Kan tleirawl nun khah a zalen ang reng khawp el a, kei chauh nilo ka ruolhai po po hih a tuhai vawng kan ni el. Siel le salam chawi theina khawp thawsuol nei palh ta ang inla khawm  kan veng papui danghai anga nuom nuoma kam zalen hmanga tawng tla-hawl mi chuh an naw hrim hrim. Mak danglam tak a nih. Pi le puhai thurosie “Puhai inah chawina a um nawh” ti hih an dik zie ka hmusuokna chuh  ka pu Hmangsunthuomhai nupa hih an nih.

Inhrietthiem naw lei a inthe, vangduoina leia nupa tang-the khawvel mihriem hieng zo zai lai Lalpa’n malsawmna tam tak chungtienga inthawk ka pu Hmang (Laldaikim pa)-hai insungah a hung insur tir a, an nauhai chau ni lovin tuhai chen malsawmna hril senglo dawngin, an inneina kum 50 ( 1962-2012 ) zet an hei chuongkai vur vur a, GOLDEN JUBILEE hmang thei dinga Pathienin a thuoi hih a ropuiin lungril inthuk takin ka lawmpui a. “Hi chen hih Lalpa’n a mi thuoi” ti thei, Pathien mi, Lalpa kuoma lawmthu hrilna chang an hriet hi a ropui zuol. Pathien samsui nupa nun chuh khawvela vanram intem lawkna a nih’ ti hi an hriet chieng a, nupa inhnar um tak an nih ti hih hre seng ei tiu. ( Camp : Mysore.  Date 25.10 2012).  


Ka Pu Hmangsunthuom a nuhmei, nau, a tu le te hai. Jiribam - 27.12.2015    


                                                                                                            
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate