Responsive Ad Slot

AIR POLLUTION (BORUOK INTHIENGLO) – MIHRIEM TADINGA A ṬHAT NAWNA

Monday, January 25, 2016

/ Published by VIRTHLI
~ Dr Janet L  Ṭhiek  Stephens, MD,Specialist Gr I, Swami Dayanand Hospital,Delhi
                                                   
Mihriemin ei hîp lût ‘boruok’ ei ti a hin hmutheilo gas iemanizat a ṭhanga. Chuong hai lai chun 78 %Nitrogen, 21 % Oxygen,0.93% Argon, 0.039% Carbon Dioxide le a dangdang a ṭhang sa anih.
Air Pollution( boruok inthienglo) ei ti hin mihriemin ei hîp Boruok in lêng a hin taksa tadinga ṭium -chemical dangdang(Carbon monoxide, Nitrogen Oxide, Methane), acid, hmunhnawk, pil khu, meikhu.etc an ṭhangsa leiin, mihriemah natna a siem a, thina khawm an tlun thei bawk anih.
WHO(World Health Organization) chun India a hin chun Boruok inthienglo hi thina popo intluntu a san hai laia nambar 5 na anih tiin a hril. India a hin Boruok inthienglo leiin kumtin mihriem maktaduoi 15 chuongin an thi pui a. India khawpui tak Delhi lem chu khawvel pumpuia khawpui boruok nei inthienglo/bal tak hai lai a ṭhangsa anih. Delhi neka boruok bal nei hai chu Gwalior,Madhya Pradesh le Raipur, Chhatisgarh hai annih. Delhi khawpui a ringawt khawm hin kumtin mi sing khat anthawka singthum lai zetin boruok ṭhalo leia Chuop natna/awmna a thi an um hlak a nih.

Hieng boruok suk thienglotu hai hi an hung suokna hai chu hienghai hi a nih-
1. Motor khu a bikin diesel,petrol hmanghai
2. Hmunhnawk,thing, meihawl ,lo .etc,rawna hai
3. Inbâwlna, lamlien siemna,etc
4. Khawl hmanga thil siemna hmun hai (Factory,industry)

Khawpuia hai hin mihriem an hung pung pei angin, motor khawm a pung ve pei a. Hmunhnawk, etc hai khawm mumal takin dehawn le suk riral anni ngai naw leiin, boruok a suk bal hlak anih.
Boruok Inthienglo leia chuop natna a siem le sukzuol thei hai-

1.Asthma- Asthma hi mitamtakin aninvawia, a hung um ṭan dan chu thisen inthlasâwng(genetic) le chêngna boruok inthienglo/bal (Environmental) a nih. Asthma nei hai hin thuokinsam, inkhul le inthuok phaa awm so(wheeze) an nei hlak anih.Hienghai hi dannaranin kumkhatah vawi iengzamani  a hung um thut a, a re nawk hlak anih. Boruok inthienglo mihriemin a hîp pha ,Chuop sungah hmunhnawk chite te (Allergens- ran hmul, pil khu, par/thlai sî, etc ) a hîp lût saa, inthuokna dâwt a suk vûngin a suk pinga, chuopin Oxygen a hîp lût tlâwm leiin -thuokinsam, inkhul a suksuok a,khuomuol hrelo khawma an umthei a, enkawl vat an ngai hlak .Hospital a enkawl hiel khawm an ngai hlak anih. Asthma ahin chu inthuokna dâwt ping hi a hung pangai nawk thei a nih. Asthma hi mani inveng fimkhur chun,natna hung ṭuongthut (attacks) ding a vengthei. Thuokinsam nei ngun deu hai chu Damdawi Chuop sûnga hîp lût chi-Inhaler Steroid (beclomethasone,fluticasone,etc) chau ṭhang, annawkhawma Steroid le Bronchodilators (Salbutamol, levo salbutamoi,formoterol,etc) combination nitin a hmang a ṭha. Inhaler hmang zo pha bau tuiin ṭhuo fai hlak ding anih. Anti allergic- (Montelukast + cetrizine, levocetrixine) combination hai khawm a ṭangkai. Mani ningninga Doctor hai rawn lo a,Steroid (Betnesol, Dexona,Wysolone etc) fak hin side effect tamtak-zunthlum (diabetes), BP insang, ru hai a suk phân thei a, cataract(Mit hamda in khal), phingpui inlâwng,le a dang2 a um thei a nih.

2.Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD)- a)Chronic Bronchitis - hi natna a khawm hin inthuokna dâwt an vûngin a ping  ve a, anachu Asthma angin a hung pangngai ve nawh, inthuokna dâwt hi a sâ /ping sawng hlak anih, hi lei hin Chuop sungah Oxygen a lut tlawm ta anih ; b)Emphysema - inthuokna dâwt hmawr tawp tak hai an fân sawnga, chuop an phân hlak.Hileihin ,Boruok chuop sungah a cham sawnga,Carbon dioxide hi Chuop a’n fân (Dul) tak  leiin,a suok dawk ding angin a suok dawk ta naw a .Hibakahin ,Oxygen khawm taksain a mamaw ang a hîp lût zo ta ngai naw anih  Hieng natnahai hi a a tamlem chu kum tamtak ziel hawp hlak hai le, boruok ṭhalo/bal sawttak lo hîp hlak (sinthawna le inzawmlei dam ) a hai hin  hmu a ni deu taka. 5% vel chu inthlasâwng thei anih. Hi natna hai hi dannaranin an damsung anin vawia, zuol tieng an pan nuom vieu asawt aseiah.Inenkawl dan chu Asthma angbawkin Inhaler combination nitina hmang a ṭha. Inhaler chidang (Ipratropium,Triotropium) hmang sa bawk ding anih.Inthuokna dawt suk thawl dingin damdawi(Doxophylline, acebrophylline, deriphylline) khawm fak sa thei bawk anih. Ziel hawp bansan ngeingei ding.

Khieng Chuop natna ṭhenkhat ei hrillang hai khi Boruok Inthienglo el nilo in thlasik khuomuol dei, sûm zîng le boruok hnâwng hai hin a suk zuol bawk a nih.

Boruok inthienglo in natna dangdang- Hritlang,hnarping,hnuknâ,lu nâ,um inhawinaw ,taksa zawi,  viral fever dangdang,etc an tlun thei a, Natna ṭium Cancer chen khawm a siem thei bawk anih (abikin ziel hawp hai lai).

Naupang haiin boruok bal /inthienglo inthuoklût hi an thaw hla bik zuol a. Dan naranin hnar a inthuok loin an baua inthawkin thuok an lak lût  leiin boruok bal an chuop ah an tling nuom hlak anih. An chuop hi puitlinghai nekin an an taksa bung dang nekin a lien lem leiin, boruok an hîp lût rawn lem bawk anih. Chuleiin, boruok khu taluoa hai hin naupang inhnel tam tir lo a ṭha. Naupang chuopah a kumtel thil bal an tling pha chuop a suk hriselnawa-Asthma, dam anumtir hlak anih.Hibaka hin, thlasik sûm zîng lai hin hi boruok bal hai hi sûm a hin anin tâng hlaka, chulei chun asthma, allergy chi hran hran, nei hlak hai hin chu sûm zîng lai hin, tuol suok dawk bekbek lo a ṭha. Thlasik lai chu abikin awmna neihlak hai chu lum taka inthuom a ṭha bawk.

INVENG DAN
Motor hmang tlawm, motor pollution a hunbi thlap a check hlak ding; hmunhnawk ṭhataka dehawn annaw khawma khur choa suk riral ding; thingkung phuntam ding (thinghna haihin boruok ṭhalo -carbon dioxide an hîp lût); hna ṭâwng, thing , meihawl, raw mei2 lo ding; inbawlna,lamliensiemna a hai bal siem tlawm ding ; mani insungahai boruok lûtna le suokna (ventilation) ṭhatawktak siem ding. Sinthawna hai a khu chun hmaikawr (mask sa tawk tak-N 95 Mask) hmang ding.



Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate