Responsive Ad Slot

MIZO TI A INHNEM IN MAW!

Tuesday, June 16, 2015

/ Published by VIRTHLI
~ By VL Khawbung                                                                                

A mi thlatu ka pu a inthawk hnam a inhnik le hnam lei a mani pa hai thlan ding chen lo cho tu ka pa in " I hratna popo i theina popo le i hrietna popo in hnam ta dingin inhmang ding anih" a mi tina lei khawm ni chuong lovin, si le tha ka hung hriet hnunga inthawkin siemtu Pathien mi pek hnam thisen paitu ka nih ti ka hung hrietna lei lemin ka hnam chu ka theina lungvar popo a, hmangai a rawngbawl dingin thutlûkna nghet tak ka siem ta a. Chu taka inthawk chun chanchintha mansapui bangna sinlung khawpui chul ta hnung indinthar nawk dinga hmalatu hnam tlangval thlawpa over ground a thalai nu le pa hai kuoma chitha tuo dingin tlangtin muoltin hrutin Sinlung Hills Area chu ka fang kuol ta a. Chuong a thu ka tlang in sam puina thu chu ziektu ding le hre lema ka ngai han an ziek si naw lei ka thalai chanpui hai lai hin ka hriet ang ang hung thursuok ka tum ta lem anih.                                                                                                            
Ei pi le pu hai kha Kawlphai a inthawka hung thlang thla peiin kum 1170 AD lai vel khan KHAMPAT an hung suok sana, kum 1466 AD in TIU VADUNG hung kan in tuta Mizoram ei ti hi hung lûtin Champhai(Chawnsim) le Sership District an ti hai a hin um hmun an khuor ta anih. Chuong chun Pahnam hming chawiin khuo tam tak an lo sât a, chuong khuo hai chun vawisun chen hin an hming an la put zing anih. Chuong khuo hai chu-
1. KHAWBUNG
2. ZOTE
3.BIETE
4.KHAWZAWL
5.NGURTE
6.SUNGTE
7.THIEK
8.LAWITLANG
9.ZOTLANG
10.HRANCHALKHAWN
11.KEIVOMZO etc. an ni a, kum tam tak hmun tha le ram hai nei a lo um tah ei pi le pu hai chu kum 1720-1730 AD vela TIU VADUNG hung kan ve LUSHEI hnam Sailo Lal hai chu hungin lulingin sailo lal Vanhnuailiana chun HMAR khuo tam tak chu a hung rûn ta a, ei pi le pu hai chun an ngam tak naw lei mani ding a then Manipur an pan a, a thenin NC. Hills an pan a, a then Tripura, a thenin Cachar Assam le Mizoram hmar tieng(tuta sinlung hills ei ti hi) hai panin muoltin tlang tina an lo inthe dar ta anih. KHAWBUNG khuo an rûn lai lem hin chu "ieng hnam am in ni a" ti a an indawn chu KHAWBUNG pa han "HMAR" ti'n an dawna "Hmar ah ieng hnam am" ti a an indawnna "KHAWBUNG" ti a an dawnna chu hmusit takin "KHAWBUNG a la ti ta deuh deuh" ti a an diriemna hai ka hriet hlim lem chun sun nekin ka na lem.                    

Ei pi le pu hai hmun khuo hai hi kum khat lai khan ka fangsuok vawnga, khuo thenkhat a lem hin chu hmun hlui le thil hlui hai inchik tlak tak tak dam a la um a. Lungpho khuo sership district a mi lem hin chu sikpui lamzawl le sikpui lung hai dam a um a ei area sung nisien la chu tha deua chei that a nuom um kher el.                                                                            

Khuonu remruot anga khawvel hungin her liem peiin kum hai khawm a hung liemin a hung thar pei a. April ni 9.1946 kum a hungin her suok meu chun muoltin le tlang tina mi hnawt dartu hai khan "insuikhawm zai rel ei tiu" ti'n Mizo Union an hungin tlangsam puia, tlang hrang hranga cheng HMAR nau hai chu "a tha ie" ti'n ei lo amen pui a, kum 1937 lai dei a lo ngir tah HMAR ASSOCIATION khawma nasa takin a thlawp ani kha. Kum 1948 Manipur Lagislative Assembly General Election khawm an boycott nghe nghe ani kha. Manipur Premier PB Singh khawma kum 1949 khan Parbung khuo sir in "Mizo Union bansan unla HMAR hai ta ding bikin Regional Council peng kei cheu" a ti khawm "kan unau Mizo hai kan thlathlam thei nawh'ei la ti ani kha ti maw! Sienkhawm, ei pi le pu hai  mizo union zuna in uoia beiseina neitu hai chu ei unau Lushei mi fieltu hai chun"Lushai District a lungawi sanin tuipuiral an mi kai sana, Mizo means Any Lushai Tribe an hung ti ta hlau lem ani kha! Regional Council meu khawm lo hnawltu ei pi le pu hai lungril chu a na awm vawng vawng de ti ro maw? Hmar hai chun hieng anga thlauthlak ei ni ta si chun ti'n kum 1954 August ni 14 chun Hmar National Congress(HNC) an hungin din ta a, Prime Minister kawla khawm Hmar Hills District hnina anlo pek lût ani kha. HNC chu a that lem le remchang lema ngaiin HNU in an hung thlak nawk a, Hmar movement chu a fe pei mek laiin, kum 1966 march ni 1 a hungin hersuok nawk chun Greater Mizoram inngir tumtu pawl MNF Pu Laldenga le a rawi hai an hung suok nawk tah. Hmar hai chun vawi hni em em chu hlemin um kan tiem ei ti ni rawi naw nim HNU maksanin MNF ei zawm nawka, sienkhawm Greater mizoram chu hril lo HMAR hnam ta dinga kawkbo ani nawk tah. Kum 1986 June ni 30 chun Mizo Union area chin lungawina khan MNF chu lungawiin Hmar hai chu tuithlar, ensan/endawng ei ni nawk tah. Hun khang le chen kha mizo a ti'n ei lo inhnem a vawisunni hi ei tlung chu an ta hi! Ei SHDC Acord an signed sa hlak hi iengtika full inplement dim ani ta ding? Aw! Thangthar mithiem ngun takin ngaituo la Mizo ti a inhnemin lungawi takin ei la thung muong zing el ding a manih?
Don't Miss
© all rights reserved
made with by Simon L Infimate