VIRTHLI

Ei hnam hi ei ngaituo/ên vang vang chun, hnam naupang tak, ṭhuoi harsatak ei ni chun ring a um nawh. Nisienlakawm, tiem khawp chau e ti lovin, ngâidan le ditdân in ang naw tak tak, inkal rem rum, hrui inchin taka inchin, suot ngaina um naw rak khawpa inchin ta ang el ei ni.
Ṭawng thu a khawm hin ei ni ṭhangtharhai ta ding chun, buoi namen lova buoita tamtak ei um in an lang ta a. Hieng hai hi asan chuh, ṭawng ziek dan in ang ta naw nuoi a kum hni thum liem ta a, mi ṭhenkhat in an hung chîng suok lei ni’n an lang. A, AW, B inchuk phak lo n̂a nâ nâ chu ṭhuoikawi ei lo awlsam deu ning a tih. Hieng anga ṭawng ziek hi a ṭha nawh ti pawl an umlai in; aṭha ti pawl khawm ei um a. Chuleiin, ei ni hnam a ngei thlûrhni in ei fe ṭan mek ani ti chu hmu hmai ruol lo a in lang an tah. Hieng a ni si chun, ei hnam hi hun hung fepei ding a hin pahni in ei lan ṭhe ngei ding ni’n an lang. Hienga ei tawng ei humhal naw a ei ching let chun, ahman hman in an hung phuok pal chun, a lung sen ding ding chu ei nit ho ni nawk ei ta. A tawp ah “NG’ ṭhehrang tum nawk ei ta aw……. Ei ṭawng kuichu tiem mumal thei lovin insuo nawk ei ta, dit fir e tit a lovin, ṭawngthei lovin ani ei suok pha ding , a tawp a mi hnam ah hai ei ralzam el ding a nih. Chu hunah zet chu ‘HMAR’ ti chu a run reng reng a ti ta ti chau a ni hmabak.

Hnam hming ziekdan a hai khawm ei fimkhur naw lei am, insukmak ei nuom lei hrim hrim lem chu hriet thiem intak tak el in, hnam (pa hnam) hmukhat ni zingin, ziekdan in ang naw nengnung el in ei ziek a, ṭhang la hung thar peihai ta ding lem chun, hrietthiem intak hleng a tih ti chu inphat ruol an nawh (Entirna’n: Joute le Zote, Songate le Sawngate, Neingaite le Ngaite, Infimate le Fimate, Khobung le Khawbung, e.t.c) Hienghai hi hun hung fe pei a chu, hnam hming (pa hnam) hmunkhat ni ta lem lovin laibung; a peng pakhat ah tiemsa ni ta chau an ti ring a um. Hnamdang khawma hieng anga mani hnam (pa hnam) ziekdan style deu hlek an lo hmang a ni khawm a, ei ni ang em em hin chu an buoipui naw ning a tih, an hril ri ei hriet naw em. Anleh, pakhat chau, Khuolhring le Khawlhring hi hnam hmunkhat an ni ding am aw (?). Pa pakhat thil mihril kala hriet zing chu, “hmun pakhat a hin ‘JOUTE’ ti intar nameplate ka hmu a, e nangni chu ‘HMAR’ in ni ve ni maw” ti a kan dawn chun, ni love ‘HMAR’ chun, ‘ZOTE’ an ti a, Kei ni hnam chun ‘JOUTE’ kan ti, a ti a ti chuh, amak ngei! Anleh, ieng lei a Mizo ti hi ei nuom naw am (mi ṭhenkhat chu an nuom tho ring a um) thil tamtak a um lai zingin, ei ṭawng tlâwmte in ang naw lei hi asan pakhat chu a ni’n an lang. Chu chu ei ziek dan le a lam dan in ang naw lei chau a ni, sienkhawm, pienghmang, hmel, du-zawng, ditzawng le hnam nunphung in ang naw em hril ding a um in an lang bawk si naw a.

Chuleiin, AW le O, TR le Ṭ (A dang khawm la hung suok pei mei a ti) a hin ei hnam ngei khawm hih hung in tlir -hrang el thei ding ngirhmuna ei um mek a. Ei unau ‘O’ group hai lai hin “O’ ei lo hmang nisien ei um ve ding an ta ti inla ei nuom ding am aw….Anleh, anni khawm a, a rî an dik chie nawh ei hmangna ṭhenkhat a hin ti in an lo tleng nuom ve el ding am aw, an “O’ ve hi. Kei chu rî le Thlûk hi ka thiem naw leiin a hmang ṭhe na ding khawm ka buoi thei khawp el, ka thaw ngiel khawm a. Amiruok chu ei hmang tak tak ding an chun, inchûk nawk khawm ka hniel chuong kher nawh. Hieng a ni si chun. MIZO hai le ei ṭawng in ang naw tlâwmte; inhlawm harsa ei ti em em ang hin, ei la hung um el naw ding maw, chu chu ei hmabak an nawh ti ngam tu’m ei um a?

Kohran ( Lalpa I kohran hrilsietna nilovin) hlak chu ei kawl le vela hnam dang hai le khaikhin khawm a, a tamtak, pawl hrang hrang, an ti hi a kim vawng ti inla inkhel bek ring a um nawh. Hieng ang a ṭhuoi le thlemtluk awlsam em em, a ṭha le mawinaw khawm dawn lova mani ngaisang zawnghai thil thaw le hril ani phawt chun, zui duol duol thei si, a hnam ang zawnga ṭhuoi ei intak em em el hi ieng am a san a ni ding chuh. Mani pawl le kohran ei ṭan ang tluk hin ei hnam hi ṭan in hei ngaituo inla chu, ei hmasawn dan ding chu hril’in aphak naw hiel ring a um.

Organisation-a ṭhuoituhai in chuong ang chu nisien, ti a thilṭha lampui ding awma an hriet hung hril in thaw hai sien, a mipui hi a sawisel hrat hrat le a chier pei pei ei ni nawk ang lawi si. Ṭhuoituhaiin thil chite suksuol hai sien, nasataka sawlsel nawk ang reng bawk si, ei ṭhuoitu le hotuhai thil thawsuol inchân rân hi mani ding ei sin ropui tak chu ti dingin ei um nawk ang lawi a. Ṭhuoitu khawm a ṭha naw le indik naw chu tlanghriet chin a um a, chuonghai ruok chu sawisel le hril khawm a pawinaw nachin a um. Anazawnga iengkima sawisel ruok chu thaw chi a ni nawh. Ṭhuoitu chu mipui leia um an ni ang bawkin a thlak khawm mipui ah an nghat sei hle bawk, chu chu mipuihai thaw ding a ni hrim a.Chuong a ni lei chun, amipuihai hi’m an ta andik naw lem ti hih ngaituo tham a tling.

NGO hrang hranga hai ṭhuoitu ei nei seng a, chuonghai chu mipui ngei in ei aiaw dinga ei thlangtling an ni leiin, anthu chu ei zawm ding le, an ti chu ei zui ding ani naw am a nih. An hun sunga ei ditdan ang naw a an mi lo ṭhuoi pal an leh a nawk ah thlang nawn talo el ding an na. Chuleiin, mipui khawm a, ei I thlang ṭhuoituhai thu chu inza ding a nih.

Amiruokchuh, ṭhuoitu ei i thlanghai khawma mipui leia ṭhuoitu ngirhmun hi chang thei chau ka ni ti hi hre in, mani nuom dan le ditdan chau a mipui ṭhuoi tum el khawm hi awl tak a nih. Chu neka mipui ngaidan le ditdan ngaituo pum zinga hma la a, an mi ṭhuoi chun, ṭhuoitu ṭha le ruot nawk manhla hlie hlie ning an tih. Chu nisi lova mani nuom dan le ṭha ti dan a hnam ei lo ṭhuoi hlak ani ruok chun, mipui maw ni lovin mani maw ni lem a tih. Chuong ang mi chun in enlet nachang a hriet naw a ni chun, inti varsi varsilo chu a hlaw phak chau ding a ni baka ram ropui min tlun naw hleng a ti, ti a chieng bawk.

Chuleiin, ei chunga roreltu dinga ei I thlang hai ieng organisation a mi khawm nisien; an sin chelna tlur senga an ti chu inza a, an thu awi a, zui el hi a ṭha ti mipuihai in hrethar inla nuom a um a. Asanchu, hnam anga ei aiaw dinga ngir an ni lei le, an ni in an ti chu mipui ti a nih ti khawm ei chieng hle nuom a um. Chu nilova khawlai taptebul ti ti na thu mani; an naw le, thil in ti hriedeu pahni khat ti lei a, ei zui dul dul chun maw…….Pawlsuok indin pui chen chen am an rawt hriet an le….Chuchapa, pathien bieka bi el nuom tawk khawm ei lo um pal nawk lem chun!! hnam ropui a mi siem naw bawk ata. Siemtu ei suk lung ni naw mei mei lem ring a um.

Chuong a ni naw chun, hun hung fe pei dinga hin hnam anga ei ngirsuok nekin, in ṭhedarna in mi hung zui pal sien; abula ṭan nawk chu thil harsatak ni lem a ta, ei in sir na hmakhuo a sei mei mei ding a nih.

Imphal, 27 Nov.,2014: Pherzawl ADC office le Quarter building bawl zo taa um, kum liem taa hawng dinga ti khawmuol thatnaw leia thul a um chu hung tlung ding December 17, 2014 khin Manipur Chief Minister, O. Ibobi Singh chun a hawng ding niin ei thu dawngna chun a hril. ADC hawngna a nei ruol hin Pherzawl a 33/11KV Power Sub-Station, Parbunga Bank building ding, Police Outpost, Staff quarter (Type IV,III,II le I hai) Parbung damdawi in a Gynaecology department building thar hai hawngna neisa nghal a tih.

Christmas hma ngeia Pherzawl le Vangai a hai kawlphetha (electric) var le tlung hman dinga sawrkar in riruongna alo siem ta chu Chief Minister in hi huna zo hman ngei dingin mawphurna neituhai kuoma inhriettirna a siema an rang thei anga hma la dingin a hril thu dawng a nih. Ei thu dawngna chun electric hrui keina thuah a biel mipui hai lakah department in harsatna tamtak an tuok leiin ti angin sin an thaw hrat thei naw thu dawng a nih.

Hieng ADC office le thil dang dang hai CM in a hawng ding le inzawmin Dr. Chalton Lien Amo, Chairman, HAC chun Chief Minister inhmupuina a nei a, hi le inzawm bawk hin zinga (28th Nov.,2014) khin Hmar Inpui Office, HSA Campus, Rengkai ah Hmar hnam suonga organisation le Association um hai inhmupina nei bawk a tih. Hi huna hin Dr. Chalton Lien Amo chun thuoituhai inrawnpuina neiin prokram siemdan ding hai hriltlangna neipui a tih. Pherzawl ADC Office hmun le Parbunga CM in a hawng ding hai enfelna sin thaw dingin Dr. Chalton lien Amo chu karthar khin Tipaimukh biel a pan ding thu dawng a ni bawk.