By Rev. Lalbiektluong
Mihaiin Ramthienghlim (Israel) le Tuipui râl rama an inzinna ngainuom um le na ver taktak an ziek laiin, keima tawka kan zinna – hnam taksa le thlaraua ei inṭanna – ram ziek dingin ka thil hmu-in
a mi phût tlat leiin ka hung pu chot el a nih. Kei naw khawm, chanchinbu (media) tienga ei mithiemhai zu fe hai sien, national paper chen-ah an thil hmu dân hi thlalâk leh inṭiel thei sien, ei hmabul senga hmu thei dingin mi sie pêk thei sien chu ṭawngṭaina’n inthla phal naw mei nih ti ka ring.
Shillong to Churachandpur:Senvon District Presbytery fielna angin Church Leaders’ Seminar nei dingin June 20 2014 khan Shillong-a inthawkin zing inhmatakin kan suok a. Lam a ṭha bawk a, Dimapur kan tlung hma po chu 60-120 km/hr vêlin kan tlân thei zing a. Ka fena a lo sawt ta lei amani ding Nagaland sûng khawm lampui a lo ṭha ta khawpel a. Ka beisei nêkin, ruosûr sienkhawm Manipur sûng lampui tler lapin a lo um a, Churchandpur (Tuiṭhaphai) 6.30 pm-in harsatna um loin kan tlung el chu mak ka ti rak el. Kha hmaa Shillong fe chu vairam hlatak inzin anga ei ngai kha sûngkuo-a lêngna phâk chauh alo ni ta el.
Kan fena ding chu kilometer-a inkhi chun a chenve nêka sei kan fe tah a. Kan hungna ang bawka tlângram nisienkhawm enkawl dân an ang naw leiin a lampui chinchâng Rev. Hrangchunghnung Inbuon D/S chu kan dawn a. Ama hung hril dân chun “lampui a ṭha, 3 pm vêlin Pherzawl tlung hman in tih, Pherzawl khêl tieng chu awisawt in tih” a hung ti a. Chu chu hre zingin zing 5.30-in Lungthulien pan chun kan suok ta a. Kum 20 vêl liem taa ka hraw kha ka zuk fe nawk ding an leiin thil thar le danglam hmu beisei zing chun ka um a. Bungmual kan hei khêl chun Pearson tieng a tungin kan tlân ta dai a. Kei chun short-cut lam ka sawn a, amiruokchu lam thar a lo ni zing a. Kha hmaa Lânva hnar tieng kha bânsan a lo ni ta a. Ka ring nêkin lam a lo ṭha pei a, lungril têtê chun ei MLA hai chu an va thaw ṭha de aw ka ti a. A hun ngaituo chun lampuia khuo umhai le thingpui dawnnahai kha hma an sawn em em nawh, lampui ruok chu hnuhma tharlam tak el a um pei a. Leizângphai le Thanlon inkâr lampui lem chu a lam a kawi ti naw chu Guwahati Airport panna leh a kâr a umin ka hmu nawh. Mani khaw hlui-a inzin ang ela ramtin ngaituo zing puma kan tlân pei chu ring hma’n Thanlon kan tlung dêr el. Thanlon chenin lampui dunga In-hai chun hma a sawn naw tlângpui vawng a. A san dinga an mi hril chu “hnam buoi lei” an tih. Buoina, tharum thawa inbeina hin chu ra ṭha an suo naw zie a sukchieng ngei. Kan lampui a hluo ti leia hringna inlâk pek, in inraw pêk ei thaw hlak hi chu sim chi a va ni de. Hienganga lo inhnel le hun lo hmanghai hi hmun danga khawm âwma thuok lâk el hi harsa an ti nawh. Ei thilthaw hi Pathien lawm zawng a ni am ti ngaituo chieng a ṭul de.
Thanlon to Pherzawl:Thanlon khêla Pioneer camp-hai kha ka hmu laia mi ang ni ta naw sien khawm buriptakin a lo thar sur a. Vankisong tlâng le nunghâk le tlangvâl inngaizawng, an nu le pa-haiin innei an phal naw leia inthuruola an inchawm thlâkna an ti rawl dâm chu ka motor chuongpuihai ka hril malam pei a. Diarkhai lampêt kan hei tlung chu le! kan intet ta dawt dawt el a. Sinzol panna tieng lampui ka hei en chu pioneer motor leh, JCB leh an inri chur chur a, hmuthei chin lampui chu a tle zur a. Kan fena ding lampui nisien kan ti sap sap a. Simte khuo laia hril ve hlak, New Testament Baptist biek-in ṭha tawktak el, kohran khawm tlawm hmêllo tak umna Zotung kan tlung chun lam a lo dum hmak a, “lawm a um ie” kan ti zo char leh a khaw sûng bâk a lo ni naw a, kan intet pangngaiin kan intet nawk a. Bûkpi (Lungkawt) khuo tlung hma 2 km vêla inthawkin lampui tler lap-ah kan tlân nawk zer zer a, driver khawm an thuok huoi huoi. Bûkpi-a kan thingpui dawnna hlak le 1993-a Rev. (L) V.L Siema rawia Khawlien District (EFCI) Ṭhalai ruol leh Thansipa vawk fûnli Belpikot-a kan zawn thlâk, sizo leh hmepawka kan suongna, lamdung hraw zawnga bu kan fâkna dâm ka hmu chun ka khuo a sawt khawpel a. Ruol hriet loin suongtuona khawvêl-ah kan zinkuol ta rak a. A hmaa Thansip lampet ṭhing bara parbawm le green bag leh khûp insu dawt dawta kan fena hlak kha lamlien ṭha êm êmin a lo inkaw rul a. Lamṭhuoma chun lungherna leh sinthawtuhai an pu sup sup a, kan panna tieng khawm chu tlân a lan hoi khawpel a. Amiruokchu, Bûkpi-a inthawka 5kms vêl khêla chun kan intet nawk ṭan a, motor sûnga khawm kan lo inhneng nawk nawk a. Ka lungrila hung lût hmasatak chu “hi hi a ni maw Hmarhai chêngna ram ri inchikna chu” ka ti a. Fiemthawnaa an lo hril ka hriet “ei tlân char char a, lampui a lo sie a, motor an tet a ni chun Hmar ram a nel” an ti chu a lo inkhêl naw a ni hi tie ka ti a.
Pherzawl zau kan hei tlung chu an lo inrik laitak a ni awm a. Ralkhata an hrâm tukna chu kan ruolpa chun “saw saw chap a ni si naw a, aithing chona a ni dim maw?” a ti a. Thil thar kan i hmu chu an khat tawka lo lampui sira bike lo um pei chu a nih. Lovai inhnu deu sienkhawm hadamtaka Inkhawm inhnu loa In tlung thei a ni hi tie kan ti a. Pherzawl khuo hi aithing an zawr ṭha a, in khata nuoi chuong chuong inchaw an tam thu le kohran tieng khawm malsawmna an dawng thu kan hrietzui ta pei a. Sorkar tienga inthawk mi dawng ang dawng phâk naw inla khawm ei kutsin ra malsawmna hin chu a min kiensan naw de ti chiengtakin hmu theiin a um. Kan D/S-in a mi hril angin zantieng dâr 3 chun Pherzawl damtakin kan tlung thei a. Bûkpi ram ang khan lampui ṭha sien chu dar 2 pm vêla tlung thei ni ding a na. Rawngbawlpuihai leh kan inhmu tlâng chu lampui siet hmêl kan hriet ta nawh. Vânram khawm hi a lampui inchep ṭhawt ṭhawtna um sienkhawm, a hmun ei tlung ta chun ei inrimna popo hrietfûk ni ta naw nih a, hnena hlâ ei sak lem ding a nih. Mani ram a ni leia ka hmu bel amani ding, lampuia khuo kan hung khêl tahai nêkin hmasawnna tamtak ka hmuh. Ei ni’n ei zir phawt chun sorkar le roreltuhai chunga thuneitu Pathienin a mi mâksan naw a nih ti an lang, beidong ding ei ni nawh.
Pherzawl to Lungthulien:Zantiengbu kohranhai le kan awt tlâng zo chun kan hmatieng lampui iengtin am a um ding ti ngaituo malam pei chun dam tetein (10-20 speed vêlin) kan tlân a. Pherzawl khêla zawngṭa kan inchawkna le kan chawlna hlak Elim kha a lo um ta nawh a. Damdeia Pu Neikhupa tuidil khawm a vânglai a lo khêl ta a, Hmuizawl an lo lûtthla vawng ta lei ning a ta, in a tamin a hma nêkin a ṭha, sawl a sukdam. Hmawngkawn, in li vêl umna hlak, thingfanghma le serthlum inhnikna kha an lo um ta naw bok a. Amiruokchu vawk lam ang chau Tuolbung lampet kha truck fe theinain lampui a fe rul chu hmasawnna lawmum a nih. Khawmpui huna kea Kohran Upa le zirtirtuhai leh kan lawnna ram dâm, thlipuiin a mi nuoi zêkna hmun dâm ka hei hmu chu lawmthu hrilna ding tamtak ka nei a. Râlkhata inkthawkin bielfang inlawi tieng Parbung rama savom kan tuokpuina dâm ka ruolhai ka khîk hmu thei a. Lam ṭhat naw khawm remchângna a lo um pei.
Taithu kohran ṭhuoituhai leh thingpui dawna kan chawl lai mêkin Maulien, Tuolbung le Pherzawl biel tienga Seminar-a ṭhang ding phur motor (Tata 407) pahni a hung tlung rup chu lawmnan ka sip a. Kea lawn sawl ṭul ta loa infepawna ding lampui lo um el chu, a hma ngaituo chun hmasawnna ropui tak a nih.Tulai ṭawng takin pucca ni naw sienkhawm lung pha bêk nisien chu kan motor chawi ang khawm enhla um ṭhak loin a fe ding a na ka ti vawng vawng. Parbung khuo lût hma mi suk barakhaitu pakhat chu Pu Dinglien a damlaia Rural Hospital umna kha ramin a lo inchang a, a khêla tlâng Pioneer umna hlak kha Aassam Rifle (AR) tlawmte an lo um a. Parbung-a kan D/S-in a mi huphurpui Sipai Camp hnuoi chirhak hmun intâng loin kan suok thei a, kan inthuok huoi.
Seminar-a thang ding phur ṭul an um leiin Parbung khuo sûng kan lût a, khaw sûng lam chu ka beisei angin ka hmu nawh. Hmun hni-ah motor chirhak thaw thei rak lo intâng theina a um a, vângneia siemin harsatna kan nei naw a. Chulai zinga mi suklawmtu chu RPC School ṭekleia bawl ṭhatak um le Football ground kawl-ah PMS school inzapui umlo tak um hai chu an nih, beiseina an suksei ngei. Ngaituona sei lo le thil hmufie lo haiin school hmangruo le thil pawimaw lo inrûk le an sukhmelhem ding lak-ah khawtlâng inthuruol a pawimaw a, mihriem le ram siemna khawl ṭha a ni ti hre a, sum tamtak sênga thilṭha mi thawpektuhai chungah lawm dân thiem khawm a pawimaw hle.
Parbung khaw hnuoi chirhak motor intâng theina a um an ti nawk a, amiruokchu a keidok thei ding mihriem an tam khan an mi hnem a; chu khom chu harsatna um lovin kan thaw nawk nawka kan kai thei a, damtakin Lungthulien 6.30 pm vêlin kan tlung. Lungthulien hi vêng buk pathum- Khawchung, Khawhnuoi (Mission veng) le Leilang ti a ṭhe a ni a. Seminar kan neina hi PMS High School Complex, Lungthulien ram sûng Parbung leh inrina tienga um a nih. Hi School hin school building le Devotion hall (seminar nei theina) staff quarters le hostel (mikhuol tlung le riek theina) ṭhatak tak a nei a, naupang inhnelna ding ground lien tawktak khawm a um. Hi taka hin seminar kan nei sûng Pastor biel-a inruolsiekna khawm kan nei.
Lungthulien to Senvon:Kum 2010 lai khan Lungthulien le Senvon inkâr lam hi pucca-a siem dinga sorkâr order um tah, estimated budget khawm zofel, contractor khawma sin ṭan dinga hmangruo tintuo zinga a um lai, cancel nawk a ni thu an mi hril a. Chu chu hre zingin seminar zo chun Senvon sir dingin program kan siem a. Khawtlâng hmalâkna zâr ning a ta, ring nêkin lam a lo ṭha a, program sukpuitling theiin kan um a, lawmum kan ti hle.
Beiseina:Kân zin sûng Lalpan a mi ṭhuoi a, Seminar a hlawtling ka ti lai zingin zawna tamtak leh In kan lawi a. National Highway 150 inziek ta loa No. 1 le 2 a lo inziek dâm, Pherzawl ram ei tlunga, hluihlawn ram ang ela ṭhingṭhuopa a um dam, Pherzawla electric khawlpui um dinga ti ta hmun danga sie thu an mi hril dâm, Leilung hausaknân ei ram a la chênchil zing dâm hi dawn thei lo zawna tamtak kan lawipui laia mi chu an nih.
Lev. 26:22-a Lalpa Pathienin a mi kal zawnga in um chun “in lampui chu ṭhingṭhuop (desolate) a tih” a ti hi a ni tâm aw ka ti a. Ka fe laia ICI Central Choir tour-a fehai le kan fe hmaa kohran ṭhuoitu dang seminar le biel fanga fehai khan kohran thil bâkah invawi neiin an inlawi ve ngei ka ring a. Hieng popo thlira hmalâk dân dinga ka hriet ve sun chu Pathien bêl dinga mipui ngên a nih. Ei chêngna hi Pathien mi pêk a ni leiin vân ruotui dawng ram a nih. Tuchen hin thlai ei chinghai khawm ra ṭha an suo a. Hmangaitaka ei enkawl a, leilung hausakna (resource) ei huotdawk thiem phawt chun inṭhang pei ei tih. Mimala innghat el loin, mani chanpuol seng-ah ringum le taimataka ei thaw tlâng a, inthuruolna le thuawina nei a, hmasielna le thîkna ṭhang loa sin ei thaw a, Siemtu Lalpa Pathien ei suklawm chun, ram le malsawmna chu ei ta ning a tih.
Ei ram le sorkâra inthawka malsawmna ei dawng sum le pai hai hi hmang le enkawl thiem a, sinṭha thaw dinga insiem ei pawimaw hle. Aithing le hmunphie-a inthawka ei hmuhai hi iengâm ei hmang a? Sorkâra inthawka hamṭhatna ei dawnghai hi Pathien ditdânin ei enkawl am aw ti dam zawna ka nei bawk a. Iengkhawm nisien thaw ro inngaituo tlâng ei ta, mani hmazawn seng-ah hma lâng ei tiu, an hnûk hmain.
__._,_._
